Марс Адысей
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
«Марс Адысей», ці «2001 Mars Odyssey» — аўтаматычная міжпланетная станцыя, якая даследуе планету Марс. Праект быў распрацаваны NASA і Lockheed Martin з планаваным коштам усёй місіі 297 мільёнаў долараў ЗША. Місія апарата складаецца ў пошуку сведчанняў існавання вады і лёду ў мінулым ці сучаснасці, а таксама вывучэнне геалогіі і радыяцыйнага асяроддзя планеты з выкарыстаннем спектрометраў і цеплавізара.[4] Даныя, сабраныя Адысеем, мусяць дапамагчы адказаць на пытанне, ці існавала жыццё на Марсе, і сфармуляваць ацэнку рызыкі радыяцыі, якой могуць падвергнуцца будучыя астранаўты на Марсе. Акрамя навуковай місіі, апарат дзейнічае як рэтранслятар для сувязі паміж марсаходам Curiosity (а раней Mars Exploration Rover і пасадачным апаратам Phoenix) і Зямлёй. Назва апарата ёсць данінай павагі Артуру К. Кларку, адсылаючы да яго са Стэнлі Кубрыкам фільма «2001: Касмічная адысея».[5][6]
Адысей быў запушчаны 7 красавіка 2001 года на ракеце Delta II с базы ВПС на мысе Канаверал і дасягнуў арбіты Марса 24 кастрычніка 2001 года ў 02:30 UTC.[7]
28 мая 2002 г. NASA паведаміла, што інструмент Адысея GRS выявіў вялікую колькасць вадароду, што сведчыць аб тым што ў межах глыбіні аднаго метра ад паверхні планеты павінен ляжаць лёд, таму АМС прыступіла да картаграфавання размеркавання падземнай вады.[8] Арбітальны апарат таксама выявіў велізарныя адклады вадзянога лёду каля паверхні экватарыяльных рэгіёнаў.[9]
15 снежня 2010 г. апарат пабіў рэкорд самага доўгага працаздольнага знаходжання касмічнага карабля на Марсе маючы 3340 дня працы.[10] У апошняе дзесяцігоддзе Адысей таксама служыў асноўным сродкам сувязі для даследчыкаў паверхні Марса NASA, аж да марсахода Curiosity. У цяперашні час ён утрымлівае рэкорд самага працяглага бесперапынна актыўнага функцыянавання касмічнага карабля на арбіце вакол іншай планеты, апярэджваючы Pioneer Venus Orbiter (праслужыў 14 гадоў[11]) і Mars Express (праслужыў больш за 19 гадоў). Станцыя знаходзіцца на палярнай арбіце вакол Марса з вялікай паўвоссю каля 3800 км. Мяркуецца, што паліва хопіць для працы да канца 2025 года.[12]
Remove ads
Мэты місіі
- Картаграфаванне канцэнтрацыі элементаў па ўсёй паверхні Марса
- Вызначэнне, колькі вадароду ў верхнім пласце глебы
- Напрацаванне бібліятэкі выяў з высокай раздзяляльнасцю і спектраскапіі мінеральнага складу марсіянскай паверхні
- Пошук інфармацыі аб марфалогіі марсіянскай паверхні
- Вызначэнне радыяцыяй рызыкі для людзей-даследчыкаў праз характарыстыку «калякасмічнага радыяцыйнага асяроддзя» на паверхні Марса[13]
Remove ads
Навуковыя прыборы
Адысей мае тры асноўныя інструменты:
- Цеплавізійная сістэма візуалізацыі (THEMIS).[14] Гэта бартавая камера, якая робіць выявы ў бачным і інфрачырвоным спектры каб ахарактарызаваць, як размеркаваны мінералы на паверхні Марса.[13]
- Гама-спектрометр (GRS)[15] — гэта сумесная праца Месяцова-планетарнай лабараторыі Універсітэта Арызоны, Лос-Аламоскай лабараторыі і Расійскага інстытута касмічных даследаванняў.[16] Гэта спектрометр, арыентаваны на гама-частку спектру для пошуку розных элементаў у атмасферы Марса, уключаючы вуглярод, крэмній, жалеза і магній.[13]
- Эксперымент па радыяцыйнаму асяроддзю Марса (MARIE). «Спектрометр энергетычных часціц», які вымярае ўзровень радыяцыі вакол Марса.[13]
Remove ads
Місія
Адысей
·Зямля
·Марс
Адысей
·
Mars Odyssey стартаваў з мыса Канаверал 7 красавіка 2001 года і прыбыў на Марс прыблізна праз 200 дзён, 24 кастрычніка. Пасля прыбыцця галоўны рухавік касмічнага карабля затармазіў апарат[17], што вывела яго на арбіту вакол Марса. Затым Адысей каля 76 дзён рабіў аэратармажэнне, выкарыстоўваючы аэрадынамічнае супраціўленне верхніх пластоў марсіянскай атмасферы для паступовага запаволення, памяншэння і акруглення сваёй арбіты.[17] Дзякуючы ідэі выкарыстаць атмасферу Марса для запаволення касмічнага апарата на яго арбіце а не запускаць рухавік, Адысей патрабаваў на 200 кілаграмаў менш паліва. Такое памяншэнне вагі касмічнага апарата дазволіла запусціць місію на ракете-носьбіце Delta II, замест большай і даражэйшай ракеты.[18]
Аэратармажэнне скончылася ў студзені 2002 года, і 19 лютага 2002 года Адысей пачаў сваю навуковую місію па складанні карты. Першапачатковая намінальная місія Адысея доўжылася да жніўня 2004 года, але праз неаднаразовыя падаўжэнні місія заставалася актыўнай нашмат долей.[19]
Эксперымент радыяцыйнага выпраменьвання MARIE спыніў вымярэнні пасля таго, як 28 кастрычніка 2003 г. Адысей трапіў пад вялікае сонечнае здарэнне. Інжынеры мяркуюць, што найбольш верагодна чып камп’ютара быў пашкоджаны сонечнай часціцай, якая ўрэзалася ў плату камп’ютара MARIE.[20]
Каля 85% здымкаў і іншых даных з марсаходаў-блізнят Spirit і Opportunity трапілі на Зямлю праз рэтрансляцыю Адысеем.[21] Арбітальны апарат дапамог прааналізаваць магчымыя месцы пасадкі марсаходаў і выканаў тую ж задачу для місіі NASA Phoenix, якая села на Марсе ў траўні 2008 года. Адысей падтрымліваў прылёт Mars Reconnaissance Orbiter у сакавіку 2006 года, адсочваючы атмасферныя ўмовы на працягу некалькіх месяцаў, калі арбітальны апарат выкарыстоўваў аэратармажэнне, каб дасягнуць патрэбных параметраў арбіты.[22]
Mars Odyssey знаходзіцца на сонечна-сінхроннай арбіце, што забяспечвае стабільнае асвятленне для фатаграфій. 30 верасня 2008 г. касмічны апарат змяніў арбіту, каб атрымаць лепшую адчувальнасць для інфрачырвонага картаграфавання марсіянскіх мінералаў. Новая арбіта выключыла выкарыстанне дэтэктара гама-выпраменьвання з-за магчымасці перагрэву прыбора на новай арбіце.[23]
Арыентацыя арбітальнага апарата кантралюецца наборам з трох працоўных рэактыўных колаў і аднаго рэзервнага. Калі адно з колаў выйшла з ладу ў чэрвені 2012 года, чацвёртае было ўключана і паспяхова ўведзена ў эксплуатацыю. З ліпеня 2012 года Адысей вярнуўся ў поўны намінальны рэжым працы пасля трох тыдняў «бяспечнага» рэжыму падчас дыстанцыйнага абслугоўвання.[24][25]
Прыбор THEMIS выкарыстоўваўся для выбару месца пасадкі Марсіанскай навуковай лабараторыі (MSL).[26] За некалькі дзён да прызямлення MSL у жніўні 2012 года арбіта Адысея была зменена, каб пераканацца, што ён зможа атрымліваць сігналы марсахода на працягу першых некалькіх хвілін на паверхні Марса.[27] Адысей таксама рэтрансляваў УВЧ радыёсігналы ад (MSL) марсахода Curiosity.[28] Паколькі Адысей знаходзіцца на сонечна-сінхроннай арбіце, ён паслядоўна праходзіць над месцазнаходжаннем Curiosity два разы кожны дзень, што дазваляе зручна планаваць кантакт з Зямлёй.
11 лютага 2014 года кіраўніцтва місіі паскорыла дрэйф Адысея да ранішня-дзённай арбіты, каб «атрымаць магчымасць назіраць за пераменай тэмпературы зямлі пасля ўзыходу і заходу сонца ў тысячах месцаў на Марсе». Змена арбіты адбывалася паступова да лістапада 2015 года.[29] Новыя назіранні могуць дапамагчы зразумець склад глебы і працэсы абумоўленыя тэмпературай, такія як цёплыя сезонныя патокі, якія назіраюцца на некаторых схілах, і гейзеры, якія сілкуюцца вясновым раставаннем лёду вуглякіслага газу (CO2) каля полюсаў Марса.[29]
19 кастрычніка 2014 г. NASA паведаміла, што марсіянскі арбітальны апарат Mars Odyssey[30], а таксама Mars Reconnaissance Orbiter[31] і MAVEN[32] былі спраўныя пасля пралёту каметы Сайдынг-Спрынг.[33][34]
У 2010 годзе прадстаўнік Лабараторыі рэактыўнага руху NASA заявіў, што Адысей можа працягваць працаваць як мінімум да 2016 года[35] З тых часоў гэтая ацэнка была прадоўжана да канца 2025 года.[12]
У чэрвені 2024 года апарат ажыццявіў юбілейны 100 000-ы віток вакол Марса. Спецыялісты NASA яшчэ раз правялі ацэнку працаздольнасці апарата, і пацвердзілі што ён зможа прапрацаваць да канца 2025 года (калі ў яго скончацца запасы паліва).[36]
Галоўныя адкрыцці
Да 2008 года Mars Odyssey склаў карту асноўнага размеркавання каляпаверхнёвай вады.[37] Пацверджанае гэтых назіранняў здзейснілася 31 ліпеня 2008 года, калі НАСА абвясціла што пасадачны апарат «Фенікс» пацвердзіў наяўнасць вады на Марсе[38], як і было прадказана ў 2002 годзе на аснове даных з арбітальнага апарата Адысей. Навуковая група спрабуе вызначыць, ці дастаткова адтае вадзяны лёд для мажлівасці мікраскапічнага жыцця, і ці прысутнічаюць у ім вугляродазмяшчальныя хімікаты і іншая сыравіны неабходныя для жыцця.[39]
Арбітальны апарат таксама выявіў велізарныя паклады вадзянога лёду каля паверхні экватарыяльных рэгіёнаў.[9] Доказы экватарыяльнай гідратацыі з’яўляюцца як марфалагічнымі, так і кампазіцыйнымі, і назіраюцца як у фармацыі Medusae Fossae, так і ў гарах Фарсіда.[9]
Remove ads
Зноскі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads