Марыя Ундэр

Марыя Ундэр (эст. Marie Under; 27 сакавіка 1883, Талін, Эстонія — 25 верасня 1980, Стакгольм, Швецыя) — эстонская паэтэса і перакладчык.

Марыя Ундэр
эст.: Marie Under
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	27 сакавіка 1883(1883-03-27)[1][2][…]
Месца нараджэння	Рэвель, Эстляндская губерня, Расійская імперыя[3]
Дата смерці	25 верасня 1980(1980-09-25)[1][2][…] (97 гадоў)
Месца смерці	Стакгольм, камуна Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя[4]
Пахаванне	Могілкі Рахумяэ[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя  Эстонія  Швецыя
Муж	Artur Adson[d] і Carl Hacker[d]
Дзеці	Hedda Hacker[d] і Dagmar Stock[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэтка, архівістка, перакладчыца, пісьменніца, журналістка
Грамадская дзейнасць
Член у	Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d]
Прэміі	Henrik Visnapuu Literature Prize[d] (1964)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Марыя Ундэр нарадзілася ў сям’і настаўніка Фрыдрыха і Ляены Ундэр, бацькі былі выхадцамі з вострава Хіюмаа. Акрамя Марыі, бацькі мелі яшчэ 4 дзяцей.

У 1891—1900 гадах Марыя вучылася ў прыватнай нямецкай жаночай школе ў Рэвелі. У 1902 годзе яна выйшла замуж і з’ехала ў Маскву, дзе жыла да 1906 года, пасля чаго вярнулася ў Рэвель. Складаць вершы яна пачала ў чатырнаццацігадовым узросце.

Свае вершы, напісаныя на нямецкай мове яна падарыла блізкаму сябру, эстонскаму мастаку Антсу Лайкмаа. Лайкмаа пераканаў паэтку пісаць па-эстонску. 2 жніўня 1904 года газета «Постимеес» апублікавала першы верш Марыі Ундэр. Паэтэса карысталася псеўданімам Муці. У 1917 годзе уступае ў літаратурную суполку Сіўру, у гэты перыяд паэзія Ундэр знаходзіцца пад моцным уплывам сімвалізма. Вершы паэткі становяцца жыццярадаснымі, услаўляюць Каханне і Прыроду. Пасля распаду Сіўру ўваходзіць у суполку Тарапіта. Вялікім поспехам карыстаўся яе зборнік «Санеты», які выйшаў у 1917 годзе.

У 1920—1930-я гады Ундэр была адной з найбуйнейшых эстонскіх майстроў слова.

У 1944 годзе, пры наступе Чырвонай Арміі і выгнанні нямецкіх войскаў з Эстоніі, Марыя з сям’ёй эмігравала ў Швецыю, дзе каля года жыла ў лагеры бежанцаў. У 1945 годзе перабралася ў Стакгольм, дзе працавала ў адным з тэатральных музеяў. Займала варожую да савецкай улады пазіцыю, што паслужыла падставай для замоўчвання яе творчасці ў СССР на доўгія гады.

Памерла ў Стакгольме ў 1980 годзе. Пахавалі яе на Лясных могілках Стакгольме.

Увайшла ў складзены у 1999 годзе па выніках пісьмовага і анлайн-галасавання спіс 100 вялікіх дзеячаў Эстоніі XX стагоддзя^[5].

Бібліяграфія

• «Sonetid» (па-беларуску: Санеты, 1917)
• «Eelõitseng» (1918)
• «Sinine puri» (1918)
• «Verivalla» (1920)
• «Pärisosa» (1923)
• «Hääl varjust» (па-беларуску: Голас з ценю, 1927)
• «Rõõm ühest ilusast päevast» (па-беларуску: Радасць ад дзівоснага дня, 1928)
• «Õnnevarjutus» (1929)
• «Lageda taeva all» (1930)
• «Kivi südamelt» (па-беларуску: Камень з сэрца, 1935)
• «Mureliku suuga» (1943)
• «Sädemed tuhas» (па-беларуску: Іскры ў попеле, 1954)
• «Ääremail» (па-беларуску: На ўскрайках, 1963)
• «Mu süda laulab» (1981)

Беларускія пераклады

Некаторыя вершы на беларускую мову пераклаў Лявон Баршчэўскі^[6].

Зноскі

1. Maria Under // FemBio database Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138'></a>
2. Marie Under // Eesti biograafiline andmebaas ISIK — 2004. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q25504413'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #119247186 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #119247186 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
5. Sajandi sada Eesti suurkuju / Koostanud Tiit Kändler. — Tallinn: Eesti Entsüklopeediakirjastus, 2002. — 216 lk. ISBN 998570102X.
6. І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).