Марыя Французская

Марыя Французская, або Мары дэ Франс ці Мары з Францыі (фр.: Marie de France; 1160—1210) — паэтка «Адраджэння ХІІ ст.», першая літаратарка на Захадзе, якая пісала на народнай мове, то бок па-старафранцузску. Яна належыць да другога пакалення аўтараў, якія прыдумалі куртуазнае каханне^[2].

Марыя Французская
фр.: Marie De France
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	XII стагоддзе[1]
Месца нараджэння	Брэтань[d], Францыя
Дата смерці	XIII стагоддзе
Грамадзянства	Каралеўства Францыя[1]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэтэса, пісьменніца, перакладчыца, манахіня, байкапісец
Гады творчасці	1160 — 1215
Кірунак	medieval poetry[d]
Мова твораў	французская
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Марыя Французская — першая вядомая франкамоўная пісьменніца, да з’яўлення твораў якой літаратура стваралася пераважна на лаціне^[3].

Пра жыццё Мары дэ Франс вядома мала, яе імя — толькі здагадка, заснаваная на радку з эпілогу да яе байкі: Marie ai nun, si suis de France («Мяне завуць Мары, я з Францыі»). На падставе лінгвістычных назіранняў лічыцца, што Марыя паходзіла з Вексена, часткі Нармандыі, якая мяжуе з Парыжскім рэгіёнам. У эпоху Адраджэння імя Марыі ўпершыню згадваецца Клодам Фашэ, бібліяфілам і чальцом французскага парламента^[4].

Пасля шлюбу Элеаноры Аквітанскай з Генрыхам II Плантагенетам, які стаў каралём Англіі, Марыя пераехала ў Лондан у свіце гэтай пары. Мяркуецца, што менавіта Генрыху II паэтка прысвяціла зборнік сваіх вершаў. Сярэднявечны манах і крытык Дэні Пірам пісаў у сваёй працы «Vie Seint Edmund le rei» (1180), што Марыя з Францыі карысталася вялікай папулярнасцю сярод прыдворнай шляхты, таму што «пісала тое, чаго чытачы жадалі даведацца»^[3].

Таксама Марыя вядомая як перакладчыца. Пераклады з лаціны рэлігійных тэкстаў і баек Эзопа сведчаць аб высокай адукаванасці паэткі (веданне некалькіх моў — англійскай, нармандскай, лаціны) і яе прыналежнасці да прыдворнай шляхты^[5].

Творчасць

Яе апавяданні ў вершах, якія не зусім дакладна называюцца Лэ Марыі Французскай^{[заўв 1]}, з’яўляюцца адаптацыяй брэтонскага матэрыялу на мове ойль^[2]. Пры яе жыцці яны мелі велізарны поспех ва ўсіх дварах Францыі і Англіі, чый рыцарскі ідэал яны славілі. Потым, калі мода на рыцарства скончылася ў час Стагадовай вайны, яны былі забытыя. Аднак яе байкі, натхнёныя Эзопам, чыталіся бесперапынна з XII па XVIII стагоддзе дзякуючы характэрнай жывасці, якую пераняў, у прыватнасці, Лафантэн^[5].

Пры гэтым Марыя Французская застаецца асобай, пра якую нічога невядома, акрамя яе тэкстаў і імя^[4].

Немагчыма даведацца, у якім моўным асяродку расла будучая паэтка і нават на якой мове пісала яна сама. Восем асноўных вядомых рукапісаў — гэта копіі, зробленыя пасля ейнай смерці, часам напісаныя на англа-нармандскай мове  (англ.), асноўнай літаратурнай мове XII стагоддзя пасля старааксітанскай мовы  (англ.), а таксама на старафранцузскай і на пікардскай мове^[6].

Заўвагі

1. Лэ — жанр сярэднявечнай французскай куртуазнай літаратуры, а таксама жанр свецкай музыкі таго часу.

Творы

• Lais, 1165.
• Isopet, 1175.
• L’Espurgatoire Seint Patriz, 1190.