Мельхіёр Гедройц

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Гедройц.

Мальхер Матушавіч (Мельхіёр) Гедройц (~1536 — 6 красавіка 1609, Ворні, цяпер Варняй у Літве) — вялікалітоўскі магнат і рэлігійны дзеяч, біскуп жамойцкі, апякун літоўскага пісьменства.

Мельхіёр Гедройц
польск.: Melchior Giedroyć
Партрэт Мельхіёра Гедройца. Невядомы аўтар, 1585
Гіпацэнтаўр
Біскуп жамойцкі 1576 — 1609
Царква	Рымска-каталіцкая царква
Папярэднік	Юрый Пяткевіч
Пераемнік	Мікалай Пац
Адукацыя	Цюбінгенскі ўніверсітэт Кёнігсбергскі ўніверсітэт Вітэнбергскі ўніверсітэт[d] Лейпцыгскі ўніверсітэт
Дзейнасць	каталіцкі святар, каталіцкі біскуп
Нараджэнне	каля 1536[1]
Смерць	6 красавіка 1609(1609-04-06)[2] Альсяды[d], Літва
Пахаванне	Касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла, Варней[d]
Дынастыя	Гедройцы[3]
Бацька	Матэвуш Гедройц[3]
Маці	Ганна з Крошынскіх
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіў з літоўскага княжацкага роду Гедройцаў, які ў XVI стагоддзі ўжо не меў значнай палітычнай ролі ў дзяржаве. Бацька Мельхіёра, Мацей Гедройц, служыў пры двары каралевы Боны, з яе пратэкцыі быў намеснікам у Кернаве і Майшаголе, пазней маршалкам гаспадарскім. Маці — княгіня Ганна з Крошынскіх. Вучыўся ў Кёнігсбергскім, Вітэнбергскім, Цюбінгенскім, Лейпцыгскім універсітэтах, навуковай ступені не атрымаў.

Невядома, ці быў Мельхіёр Гедройц пратэстантам, але ўжо ў 1570-я гады напэўна быў каталіком, а ў 1571 годзе стаў святаром. Апекаваны віленскім біскупам Валерыянам Пратасевічам, у 1572 годзе атрымаў ад яго прызначэнне кусташам капітула. Пасля смерці жамойцкага біскупа Юрыя Пяткевіча (ліпень 1574 года) удзельнікі віленскай канвакацыі прапанавалі на яго месца М. Гедройца. Быў рукапаложаны ў сан жамойцкага біскупа 22 красавіка 1576 года ў Вільні, пры прызначэнні адзначаліся яго вялікія веды ў галіне кананічнага права і тэалогіі.

Прымаў актыўны ўдзел у грамадскім жыцці Вялікага Княства Літоўскага. Як сенатар вызначыўся на сеймах, неаднакроць узначальваў камісіі па ўстанаўленні дзяржаўных межаў і міру з Масквой. М. Гедройц таксама працаваў у скарбовым трыбунале, рэвізаваў гаспадарскую маёмасць. У гістарыяграфіі ацэньваецца як «літоўскі сепаратыст» (Станіслаў Хербст), «літоўскі патрыёт» (З. Івінскіс), адной з важнейшых мэтаў лічыў захаванне дзяржаўнасці Вялікага Княства Літоўскага пасля Люблінскай уніі.

Быў адным з самых актыўных біскупаў — прыхільнікаў контррэфармацыі, «другім хрысціцелем Жамойці». Згодна з пастанаўленнямі Трыдэнцкага сабору, шмат зрабіў для рэформаў у каталіцкім касцёле, спрыяў падрыхтоўцы літоўскамоўных святароў, выданню літоўскіх тэкстаў. За яго біскупствам, у 1603 годзе ў Жамойці быў заснаваны першы бернардынскі кляштар. Падараваў уласную бібліятэку (~100 кніг) езуіцкаму калегіуму ў Крожах. Часта наведваў парафіі, прапаведваў па-літоўску, сам слухаў споведзі вернікаў.

Пахаваны ў кафедральным саборы ў Ворнях.

Культурная дзейнасць

Для культурнай дзейнасці біскупа ў Жамойці характэрная, паводле З. Івінскіса, літоўская накіраванасць. Сваім коштам выдаў «Пастылу» (1599) Мікалая Даўкшы — першую літоўскую кнігу надрукаваную ў Вялікім Княстве Літоўскім, а таксама пераклад Катехізіса езуіта Лядэсмы («Катэхізіс, або навука, неабходная кожнаму хрысціяніну», 1595). Апекаваў Мацею Стрыйкоўскаму.

Адзіны вядомы твор аўтарства М. Гедройца — «Элегія на смерць Кацярыны Валовіч» (Elegia in mortem Catharinae Wolowicz, Regiomonti, 1561), праз змест твору бачна добрае веданне аўтарам антычнай і хрысціянскай літаратуры.

Зноскі

1. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
2. Merkelis Giedraitis // CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q60909659'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1127581'></a>
3. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 74.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>