Нэа

Нэа (neo) — праект штучнай (планавай) міжнароднай мовы, створанай бельгійскім дыпламатам і лінгвістам Артура Алфандары. Нэа з’яўляецца апастэрыёрнай, аўтаномнай мовай і аб’ядноўвае ў сабе рысы эсперанта, іда, навіяля, акцыдэнталя, валапюка. Слоўнік і граматыка мовы набліжаны (у параўнанні з эсперанта і іда) да англійскай мовы.

Гісторыя

Упершыню праект мовы быў прапанаваны аўтарам у 1937 годзе, але не прыцягнуў шырокай увагі. У 1961 годзе у Брусэлі Алфандары выдаў сваю галоўную працу пад назвай «Cours pratique de Neo deuxieme langue». Праца ўтрымлівала: кароткую і поўную граматыку, навучальны курс з 44 лекцый, пераклады літаратурных твораў (паэзія і проза), арыгінальную нэа літаратуру, навуковыя і тэхнічныя тэксты, ідыёмы, дэталёвыя французска-нэа і нэа-французскі слоўнікі. Агульны аб’ём выдання 1304 старонкі і каля 60000 слоўнікавых артыкулаў. Ступень дэталізацыі праекта была непараўнальнай у гісторыі інтэрлінгвістыкі. Нэа прыцягнуў увагу рэдакцыі і чытачоў «International Language Review» (Далас, ЗША) спецыяльнага выдання прысвечанага штучным мовам. У 1962 годзе было створана таварыства прыхільнікаў праекта «Friends of Neo». Дзеля распаўсюджання мовы і забеспячэння адзінства ў працэсе яго развіцця была створана «Акадэмія нэа». У перыяд паміж 1961 і 1968 гадамі у Брусэлі пры ўдзеле Алфандары выдавалася перыядычнае выданне на мове нэа «Neo-bulten», былі апублікаваны французскі^[1], англійскі^[2] і нямецкі^[3] падручнікі нэа. Але, актыўнай працы па распаўсюджанню мовы перашкодзілі цяжкая хвароба і стары ўзрост Артура Алфандары (на момант выдання сваёй асноўнай працы ў 1961 годзе яму было 72 гады). Пасля смерці Алфандары ў 1969 годзе Акадэмія і Сябры нэа спынілі сваё існаванне.

Граматыка

Алфавіт

№	Літара нэа	Гук нэа	Беларускі гук
1	a	a	а
2	b	be	б
3	c	ce	ч
4	d	de	д
5	e	e	э
6	f	fe	ф
7	g	ge	г
8	h	he	х
9	i	i	і
10	j	je	дж (jet)
11	k	ke	к
12	l	el	л
13	m	em	м
14	n	en	н
15	o	o	о
16	p	pe	п
17	q	ku	ку (кв)
18	r	er	к
19	s	es	ы
20	t	te	т
21	u	u	у
22	v	ve	в
23	w	we	ў
24	x	xe	кс
25	y	ye	й
26	z	ze	з

Алфавіт нэа складаецца з 26 гукаў сучаснай лацінскай графікі. Падчас пісьма дапускаецца замена «q» — «kw», «x» — «ks». Для літары «с» таксама дапушчальнае чытанне як «ц». Усе літары чытаюцца так, як пішуцца. Невымаўляемыя гукі адсутнічаюць. Наступныя камбінацыі вымаўляюцца так, як у англійскай мове: «sh» — ш, «zh» — ж, «ts» — ц.

Націск

• Націск заўсёды прыпадае на перадапошні склад, у словах, якія заканчваюцца на галосную
• Націск прыпадае на апошні склад у словах, якія заканчваюцца на зычную
• Канчатак множнага ліку «s» не ўплывае на націск
• Літара «у» з’яўляецца зычнай і не ўплывае на націск
• Націск ніколі не прыпадае на «u» у злучэнні «guo», пасля «a» і «e»
• У складаных словах кожны з кампанентаў захоўвае свой націск.

Артыкль

• Вызначаны артыкль lo. Перад словам якое пачынаецца на галосную «о» магчыма апусціць і абазначыць апострафам. Ва множным ліку дабаўляецца канчатак множнага ліка «-s». Таксама «-s» можа дабаўляцца дзеля дадатковага сэнсавага выдзялення, ці дзеля больш добрага вымаўлення.
• Нявызначаны артыкль un.
• Вызначаны і нявызначаны артыклі могуць апускацца.

Назоўнікі

• усе назоўнікі маюць канчатак -o, -os. Часта канчатак -о назоўнікаў адзінага ліку апускаецца, калі гэта вядзе да спрашчэння вымаўлення.
• Канчатак множнага ліку -os ніколі не апускаецца
• для указання жаночага роду ўжываецца канчатак -in.

Прыметнікі

• Прыметнікі маюць канчатак -а і не дапасоўваюцца ў ліку з назоўнікамі.
• калі прыметнік ужываецца як назоўнік, то дзеля указання множнага ліку ўжываецца канчатак -s
• Канчатак -а магчыма апусціць, калі прыметнік знаходзіцца перад назоўнікам, да якога адносіцца, але ніколі, калі стаіць пасля яго.

Прыслоўе

Прыслоўі ўтвараюцца, пры дапамозе канчатка -е.