Нямецкі алфавіт

Сучасны няме́цкий алфаві́т — алфавіт на лацінскай аснове, які ўжываецца для пісьма на нямецкай мове. Складаецца з 26 пар лацінскіх літар: A a, B b, C c, D d, E e, F f, G g, H h, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, Q q, R r, S s, T t, U u, V v, W w, X x, Y y, Z z. Акрамя іх у нямецкім алфавіце ёсць тры умлауты Ä ä, Ö ö, Ü ü і лігатура ß. Апошнія падпарадкоўваюцца алфавітнаму парадку, г. зн. у слоўніках ідуць адразу пасля A a, O o, U u і падвоенай ss, адпаведна. У асобных выпадках ужываюцца дадатковыя варыянты літар, але гэта характэрна толькі для некаторых дыялектаў і для слоў іншамоўнага паходжання ў нямецкай мове.

Рукапісныя літары нямецкага алфавіта

Транскрыпцыя

Ніжэй прыведзена табліца з правіламі чытання нямецкіх літар.

Літара	Назва	Гук	Прыклад	Заўвагі
A a	[aː]	/a/, /a:/	Band, Tag	пасля i і j чуецца як ja — Maria; ai — дыфтонг /aɪ̯/ (ай); ae — чуецца ä; au — дыфтонг /aʊ̯/; падвоенае aa можа чытацца падоўжана — Haar
Ä ä	[ɛː]	/ε/, /ε:/	Hände, Ähre	перад u — дыфтонг /ɔʏ̯/ (оу)
B b	[beː]	/b/	Bruder
C c	[tseː]			сустракаецца ў спалучэнні з іншымі літарамі: з h утварае букваспалучэнне ch, якое чуецца як /x/ ці /ç/; ck — /k/; у chs — /ks/; tsch — /t͡ʃ/; рэдка адна c чуецца як /t͡s/ (перад e, i)
D d	[deː]	/d/	ausdenken
E e	[eː]	/ε/, /ə/, /e:/	kennen, bekannt, See	ie — /i:/, oe — /ø:/; ei, ey, ai, ay — дыфтонг /aɪ̯/
F f	[ɛf]	/f/	Fracht	такі ж гук перадае нямецкая літара v
G g	[geː]	/g/, /ʒ/, /ç/	gut, Genie, König
H h	[haː]	/h/	heute	часта h увогуле не чытаецца, напрыклад, паміж галоснымі і ў канцы слова — gehen, weh
I i	[iː]	/ı/, /i:/	bitten, Vieh	в ie — /i:/; ei, ai — /aɪ̯/
J j	[jɔt]	/j/, /ʒ/	jung, Journalist
K k	[kaː]	/k/	Kette	у букваспалучэнні ck — таксама /k/
L l	[ɛl]	/l/	Flöte
M m	[ɛm]	/m/	Stimme
N n	[ɛn]	/n/	senden
O o	[oː]	/ɔ/, /o:/	offen, Kohl	у букваспалучэнні oe — /ø:/
Ö ö	[øː]	/œ/, /ø:/	Österreich, zwölf, schön
P p	[peː]	/p/	Punkt	pf — дыфтонг /p͡f/
Q q	[kuː]			у спалучэнні qu — /kv/
R r	[ɛr]	/r/	Drache
S s	[ɛs]	/s/, /z/	Bus, sehen	в sp і st — /ʃ/, таксама sch — /ʃ/
ẞ ß	[ɛs't͡sɛt]	/s/	heiß
T t	[teː]	/t/	Platte
U u	[uː]	/ʊ/, /u:/	unten, Uhr	au — /aʊ̯/, eu, äu — /ɔʏ̯/
Ü ü	[yː]	/ʏ/, /y:/	Übung, küssen, kühl
V v	[faʊ]	/f/, /v/	Vater, Vase
W w	[veː]	/v/	Wolken
X x	[iks]			перадае гукаспалучэнне /ks/ — Max
Y y	['ʏpsilɔn]	/ʏ/, /y:/	Ypsilon, Typ
Z z	[t͡sɛt]	/t͡s/	dreizehn

Нямецкая пісьменнасць

Асноўны артыкул: Нямецкая пісьменнасць

Першыя крыніцы нямецкай пісьменнасці адносяцца яшчэ да старажытнаверхненямецкага перыяду развіцця нямецкай мовы ці нават раней. Практычна да XII стагоддзя ўжывалася Рунічнае пісьмо, якое пазней было поўнасцю выцеснена лацініцаю. У XV—XVI стагоддзях быў пашыраны шрыфт швабахер (Schwabacher) з групы гатычных шрыфтоў^[1].

Гатычным пісьмом нямецкія літары пісаліся практычна да пачатку XX стагоддзя, у прыватнасці — узніклай у XVII—XVIII стст. фрактураю (Fraktur)^[2]. З канца XIX стагоддзя шырока распаўсюдзілася антыква, але афіцыйна яна была прызнана толькі пасля Лістападаўскай рэвалюцыі ў 1918 годзе. Антыква лічылася больш простым і лёгка ўспрымальным шрыфтам, чым ломанае гатычнае пісьмо. У 1920-30-я гады ўжываўся шрыфт Зютэрліна (Sütterlinschrift)^[3].

Фрактура

У гітлераўскай Германіі зноў былі паспрабавалі адрадзіць стары шрыфт імперыі, які таксама выкарыстоўваўся ў нацысцкай прапагандзе: лічылася, што такое пісьмо адлюстроўвае характар сапраўдных немцаў. Але гэта практыка не мела поспеху па дзвюх прычынах. Па-першае, Гітлер апасаўся, што на гарнітуру літар паўплывала яўрэйскае квадратнае пісьмо. Па-другое, чытаць надпісы на фрактуры было цяжка. Сёння выкарыстоўваецца звычайны друкарскі набор літар, ранейшыя ж шрыфты ўжываюцца толькі ў дэкаратыўных мэтах.

Гл. таксама

• Нямецкая мова
• Лацінскі алфавіт