Павел Іванавіч Сцяпанаў

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Сцяпанаў.

Павел Іванавіч Сцяпа́наў^[7] (руск.: Павел Иванович Степанов; 4 (16) чэрвеня 1880 — 26 жніўня 1947) — расійскі і савецкі геолаг, палеантолаг, акадэмік Акадэміі навук СССР (1939).

Павел Іванавіч Сцяпанаў
руск.: Павел Иванович Степанов
Дата нараджэння	4 (16) чэрвеня 1880
Месца нараджэння	Тара, Тарскі павет[d], Табольская губерня, Заходне-Сібірскае генерал-губернатарства[d], Расійская імперыя[1]
Дата смерці	26 жніўня 1947(1947-08-26)[1] (67 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР[1]
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	геолаг, палеантолаг
Навуковая сфера	геалогія[2] і палеанталогія[2]
Месца працы	Геалагічны інстытут РАН[d]
Навуковая ступень	доктар геолага-мінералагічных навук і акадэмік АН СССР[d][3][4] (1939)
Альма-матар	Санкт-Пецярбургскі горны інстытут (1907)
Вядомыя вучні	Пётр Пятровіч Цімафееў[d][5] і Уладзімір Сяргеевіч Яблакаў[d][5]
Член у	Акадэмія навук СССР Маскоўскае таварыства выпрабавальнікаў прыроды[d][5] Рускае палеанталагічнае таварыства[d][6]
Узнагароды
Подпіс

Біяграфія

Нарадзіўся ў горадзе Тара Тамбоўскай губерні ў дваранскай сям’і. У 1893—1895 гадах вучыўся ў рэальным вучылішчы ў Томску, з 1895 па 1897 год — у 2-м Санкт-Пецярбургскім рэальным вучылішчы^[8]. Працаваў чарцёжнікам на заводзе ў Санкт-Пецярбургу. У 1899 годзе паступіў у Санкт-Пецярбургскі горны інстытут. У 1902 годзе Л. І. Лутугін запрасіў П. І. Сцяпанава на працу па геалагічнай здымцы Данецкага каменнавугальнага басейна. У 1903 годзе ён займаўся пад кіраўніцтвам Л. І. Лутугіна дэталёвай геалагічнай здымкай^[8]. У гэтым жа 1903 годзе П. І. Сцяпанаў быў залічаны ў склад Геалагічнага камітэта. У 1904—1905 гадах чытаў лекцыі па геалогіі і светазнаўстве на Смаленскіх курсах у Санкт-Пецярбургу^[8]. У 1907 годзе скончыў Горны інстытут.

З 1907 года П. І. Сцяпанаў сапраўдны член Санкт-Пецярбургскага мінералагічнага таварыства, з 1916 года — члена Рускага палеанталагічнага таварыства, з 1908 па 1913 год — памочнік геолага Геалагічнага камітэта, затым геолаг і старэйшы геолаг (да 1924 года), У 1919—1922 гадах быў старшынёй савета Бюро ўліку карысных выкапняў^[8]. У 1919 годзе П. І. Сцяпанаў быў залічаны на пасаду прафесара ў Петраградскі горны інстытут, дзе ён арганізаваў кафедру нярудных выкапняў і выкапнёвага вугалю і ўзначальваў яе да 1926 года. Адзін з арганізатараў у 1926 годзе Геалагічнага музея імя Ф. М. Чарнышова, якім кіраваў да 1947 года. З 1939 года кіраўнік вугальнай групы ў Інстытуце геалагічных навук АН СССР. У 1941 годзе заснаваў і ўзначаліў у інстытуце лабараторыю праблем вуглездабычы, якая ў 1943 годзе стала аддзелам геалогіі выкапнёвых вугаляў.

У час Вялікай Айчыннай вайны ў цяжкіх умовах блакады Ленінграда П. І. Сцяпанаў забяспечыў захаванасць экспанатаў Геалагічнага музея, арганізаваўшы перавод іх у бяспечныя месцы, і толькі пасля гэтага эвакуіраваўся з горада^[8]. Быў ініцыятарам арганізацыі сістэмы аэрафотаздымкі і з 1944 года дырэктарам лабараторыі аэраметадаў Акадэміі навук СССР. У 1942—1946 гадах член Прэзідыума АН СССР, пазней акадэмік-сакратар аддзялення геолага-геаграфічных навук АН СССР.

Памёр П. І Сцяпанаў 26 жніўня 1947 года ў Ленінградзе. Пахаваны на Смаленскіх могілках.

Навуковая і грамадская дзейнасць

П. І Сцяпанаву належаць каля 100 навуковых прац (частка прац засталася ў рукапісах)^[8]. Асноўныя працы па геалогіі вугалю і вугальных басейнаў. Займаўся вывучэннем геалогіі Данбаса: дэталёвая геалагічная здымка, стратыграфія, сінаніміка вугальных пластоў, падлік запасаў^[9]. У 1930—1932 гадах даследаваў Хумарынскі вугляносны раён на Кубані^[8]. У 1930 гадах прапанаваў канцэпцыю «Вялікага Данбаса», якая спрыяла выяўленню новых вугальных плошчаў і пашырэнню межаў басейна. Аўтар шэрагу дэталёвых геалагічных карт Данбаса^[9]. В 1934—1937 гадах был членам аргкамітэта 17-й сесіі Міжнароднага геалагічнага кангрэса ў Маскве, выступаў з дакладам і з’яўляўся адказным кіраўніком Паўднёвай экскурсіі (распрацаваў некалькі маршрутаў па Данбасу і склаў іх апісанне^[8]). У 1939 годзе ўзначаліў Савет па праблемах «Вялікага Данбаса»^[8]. Распрацаваў канцэпцыю паясоў вузлоў вугаленамнажэння. Прапанаваў ідэю занальнай будовы вугальных басейнаў і раёнаў, паказаў на заканамерныя змены магутнасці, складу, будовы вугляносных адкладаў Данбаса, прапанаваў генетычную класіфікацыю вугальных басейнаў^[9].

У ліку паслядоўнікаў і вучняў П. І Сцяпанава — члены-каррэспандэнты Акадэміі навук СССР Ю. А. Жамчужнікаў і П. П. Цімафееў, доктар геолага-мінералагічных навук У. С. Яблакаў і іншыя^[8].

П. І. Сцяпанаў вёў таксама палеанталагічныя даследаванні, вывучаў выкапнёвую фаўну з адкладаў сілурыйскага і каменнавугальнага ўзросту (каралы, трылабіты, імшанкі) У гэтай галіне яго настаўнікамі былі акадэмікі Ф. М. Чарнышоў і Ф. Б. Шміт^[8]. У 1915 годзе ў Баравіцкім павеце (Петраградская губерня) вывучаў радовішча выкапнёвых вугалёў і сернага колчадану, годам пазней у Сярэдняй Азіі даследаваў медныя, свінцова-цынкавыя, саляныя і вугальныя радовішчы^[8].

Ганаровы член Маскоўскага таварыства выпрабавальнікаў прыроды з 1941 года^[8]. У 1942—1946 гадах быў членам Прэзідыума Акадэміі СССР, членам рэдакцыйна-выдавецкага савета пры агульным сходзе Акадэміі навук (з 1940 года), куратарам па музеях і бібліятэках Акадэміі навук СССР, старшынёй музейна-архіўнай (музейнай) камісіі пры Прэзідыуме АН СССР^[8]. Ганаровы член Усесаюзнага мінералагічнага таварыства (з 1946 года)^[8].

Узнагароды

• 2 ордэны Леніна (1944, 1945)
• Сталінская прэмія 1-й ступені (1943)
• Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»^[10]
• Медаль «За абарону Ленінграда»^[10]

Памяць

Імем П. І. Сцяпанава названы: Музей геалогіі і горна-буравой справы ў горадзе Арцёмаўск^[9], Шахцінскі рэгіянальны каледж паліва і энергетыкі ў горадзе Шахты Растоўскай вобласці^[10], мінерал сцяпанавіт з класа карбанатаў і шэраг формаў выкапнёвай фаўны^[9].