Мукі Хрыстовы

Му́кі Хрысто́вы^[1], Пакуты Хрыстовы — згодна з Евангеллем, сукупнасць падзей, якія прынеслі Ісусу Хрысту фізічныя і духоўныя пакуты  (руск.) ў апошнія дні і гадзіны яго зямнога жыцця. Царква  (руск.) ўспамінае іх у апошнія дні перад Вялікаднем, у Страсную сядміцу  (руск.), на працягу якой вернікі паступова рыхтуюцца да свята.

«Нясенне крыжа», Жан Фуке, мініяцюра з «Часаслова Эцьена Шэвалье  (руск.)». У медальёне — святая Вераніка з палатном. На заднім плане паказана самазабойства Іуды, з якога выходзіць дэман. На пярэднім плане куюць Прылады Мук.

Асаблівае месца сярод Мук Хрыстовых займаюць падзеі, якія адбыліся пасля Апошняй вячэры: арышт, суд, бічаванне і пакаранне смерцю. Укрыжаванне — кульмінацыйны момант Мук Хрыстовых. Хрысціяне вераць, што многія з мук былі прадказана прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом.

Падзеі, якія складаюць Мукі Хрыстовы

Спіс Мук

Падзеі апошняга тыдня  (руск.) зямнога жыцця Хрыста, якія адносяцца да яго Мук, вядомыя ў выкладзе чатырох кананічных евангелляў (акрамя Сашэсця ў пекла  (руск.), якое было апісана ў іншых тэкстах). Евангелісты склалі уласны пералік падзей Мук. Ніжэй прыведзены спіс, складзены з улікам апісання апошніх дзён зямнога жыцця Хрыста ва ўсіх чатырох Евангеллях^[2].

Нумар	Назва	Выява	Евангельскі тэкст	Дзень
1	Уваход Гасподні ў Ерусалім		І прывялі асляня да Ісуса, і ўсклалі на яго адзенне сваё; Ісус сеў на яго. Многія пасцілалі вопратку сваю на дарозе, а іншыя рэзалі галлё з дрэваў і пасцілалі на дарозе. І тыя, хто папярэднічалі і суправаджалі, усклікалі: асанна! дабраславёны Той, Хто ідзе ў імя Гасподняе! …Асанна ў вышынях! І ўвайшоў Ісус у Ерусалім і ў храм… (Мк. 11:7-11)	нядзеля
Да Уваходу ў Ерусалім Хрыстос заяўляў пра сябе як пра Месіі асобным асобам, настаў час зрабіць гэта ўсенародна. Гэта здарылася ў нядзелю перад Вялікаднем, калі натоўпы паломнікаў сцякаліся ў Ерусалім. Ісус пасылае двух вучняў за аслом, садзіцца на яго і заязджае ў горад. Яго вітае спевам народ, які пазнаў аб уступленні Хрыста, і падхоплівае асанну сыну Давыдаву, якую абвясцілі апосталы[3].
2	Вячэра ў Віфаніі  (руск.) / Абмыванне ног Ісуса грэшніцай		Калі ж Ісус быў у Віфаніі, у доме Сымона пракажонага, прыступіла да Яго жанчына з алавастравай пасудзінай міра каштоўнага і вылівалі Яму ляжачаму на галаву. (Мф. 26:6-7)	серада
Па Марку і Мацвею, у Віфаніі, дзе Ісус з вучнямі быў запрошаны ў дом Сымона пракажонага, жанчына здзейсніла памазанне, якое сімвалізавала наступныя мукі і смерць Хрыста. Аповяд пра абмыванне ног Ісуса мірам, якое было здзейснена грэшніцай, ёсць у Лукі: І вось, жанчына з таго горада, якая была грэшніца, даведаўшыся, што Ён узляжыць у доме фарысея, прынесла алавастравы посуд з мірам і, стаўшы ззаду каля ног Ягоных і плачучы, пачала абліваць ногі Ягоныя слязьмі і абціраць валасамі галавы сваёй, і цалавала ногі Яму, і мазала мірам (Лук. 7:37-38). Гэта памазанне адбываецца задоўга да страсной сядміцы[4]. Пасля, у каталіцтве гэтую грэшніцу сталі атаясамліваць з Марыяй Магдалінай (гл. ілюстрацыю). У Яна (Ін. 12:1-8) памазанне адбываецца ў доме Лазара  (руск.) ў Віфаніі, за дзень да ўваходу ў Ерусалім. Жанчына з алавастравым посудам у Яна — Марыя, сястра Лазара і Марфы  (руск.)[5].
3	Абмыванне ног вучням		Ісус, ведаючы, што Айцец усё аддаў у рукі Ягоныя, і што Ён ад Бога прыйшоў і адыходзіць да Бога, устаў з вячэры, зняў з сябе верхнюю вопратку і, узяўшы ручнік, падперазаўся. Потым уліў вады ва ўмывальнік і пачаў абмываць ногі вучням і абціраць ручніком, якім быў аперазаны. (Ін. 13:3-5)	чацвер
Раніцай у чацвер вучні спыталі ў Ісуса, дзе ён будзе есці пасху. Той сказаў, што ля іерусалімскіх варот яны сустрэнуць слугу з гарлачом вады, ён іх прывядзе ў дом, гаспадара якога трэба абвясціць, што ў яго будуць есці пасху Ісус і яго вучні. Прыйшоўшы ў гэты дом на вячэру, усё па звычаю знялі абутак. Рабоў, якія павінны былі вымыць ногі гасцям, не было, і Ісус сам выканаў гэта. Ад збянтэжанасці вучні маўчалі, толькі Пётр дазволіў сабе здзівіцца. Ісус патлумачыў, што гэта быў урок пакоры, і што таксама яны павінны ставіцца адзін да аднаго, як паказаў іх настаўнік[6].
4	Тайная вячэра		Яны пайшлі, і знайшлі, як сказаў ім, і прыгатавалі пасху. І калі настала гадзіна, Ён узлёг, і дванаццаць апосталаў з Ім. (Лук. 22:13-14)	чацвер
На вечары Хрыстос паўтарыў, што адзін з вучняў здрадзіць яму. Са страхам кожны пытаўся ў яго: «Не я, Госпадзе?». Спытаў, каб адвесці ад сябе падазрэнні, і Юда і пачуў у адказ: «Ты сказаў». Неўзабаве Юда пакідае вячэру. Ісус нагадаў вучням, што туды, куды неўзабаве рушыць услед ён, яны не змогуць ісці. Пётр пярэчыў настаўніку, што «душу сваю аддасць за Яго». Аднак Хрыстос прадказаў, што той зрачэцца ад яго тройчы да таго, як заcпявае певень. У суцяшэнне вучням, засмучоным яго хуткім адыходам, Хрыстус устанавіў еўхарыстыю — галоўнае таінства хрысціянскай веры[7].
5	Шлях у Гефсіманскі сад і прадказанне аб надыходзячым адрачэнні вучняў		Вось, настае гадзіна, і настала ўжо, што вы рассеецеся кожны ў свой ​​бок і Мяне пакінеце аднаго. (Ін. 16:32) Прыйшлі ў селішча, якое называлася Гефсіманія: і Ён сказаў вучням Сваім: пасядзеце тут, пакуль Я памалюся. (Мк. 14:32)	чацвер
Пасля вячэры Хрыстос з вучнямі выйшаў за горад. Праз лагчыну Кедронскага патоку прыйшлі яны да Гефсіманскага саду[8].
6	Маленне аб чашы		І, адышоўшы крыху, упаў на зямлю і маліўся, каб, калі можна, мінула Яго гадзіна гэтая; і казаў: Авва Войча! усё магчыма Табе; пранясі чару гэтую міма Мяне; але не чаго Я хачу, а чаго Ты. (Мк. 14:35-36)	чацвер
Па паведамленні сіноптыкаў, ля ўваходу ў сад Ісус пакінуў вучняў. Узяўшы з сабой толькі траіх абраных: Якава, Іаана і Пятра, ён пайшоў на Аліўную гару  (руск.). Наказаўшы ім не спаць, ён аддаліўся для малітвы. Прадчуванне гібелі перапаўняла душу Ісуса, сумневы авалодалі ім. Ён, паддаўшыся сваёй чалавечай прыродзе, прасіў Бога-Айца пранесці міма чару Мукі, аднак пакорліва прыняў Яго волю[9][10].
7	Пацалунак Іуды і арышт Ісуса		… вось, Іуда, адзін з дванаццаці, прыйшоў, і з ім мноства людзей з мячамі і каламі, ад першасвятароў і старэйшын народных. А хто выдаваў Яго, даў ім знак, кажучы: каго я пацалую, Той і ёсць, вазьмеце Яго. І, адразу падышоўшы да Ісуса, сказаў: радуйся, Равві! І пацалаваў Яго. (Мф. 26:47-49)	чацвер
Позна ўвечары ў чацвер Ісус, спусціўшыся з гары, абуджае апосталаў і кажа ім, што здрадзіўшы яму ўжо набліжаецца. З’яўляюцца узброеныя службіты храма і рымскія ваяры. Іуда паказаў ім месца, дзе можна знайсці Ісуса. Іуда выходзіць з натоўпу і цалуе Ісуса, даючы стражнікам умоўны знак. Яны хапаюць Ісуса, пры спробе апосталаў перашкодзіць стражнікам раненне атрымлівае Малх  (руск.), раб першасвятара. Ісус просіць вызваліць апосталаў, тыя ўцякаюць, толькі Пётр і Ян употай ідуць за вартай, якая ўводзіць іх настаўніка[11].
8	Ісус перад Сінедрыёнам (першасвятарамі)		І прывялі Ісуса да першасвятара; і сабраліся да яго ўсе першасвятары і старэйшыны і кніжнікі. (Мк. 14:53)	пятніца
У ноч Вялікага чацвярга  (руск.) Ісуса прывялі ў сынедрыён. Хрыстос паўстаў перад Анам  (руск.). Той пачаў пытацца Хрыста аб яго вучэнні і яго паслядоўніках. Ісус адмовіўся адказваць, ён сцвярджаў, што заўсёды прапаведаваў адкрыта, не распаўсюджваў ніякага тайнага вучэння і прапанаваў выслухаць сведак яго пропаведзяў. Ана не меў улады вынесці прысуд і адправіў Хрыста да Каяфы. Ісус захоўваў маўчанне. Сінедрыён, які сабраўся ў Каяфы, прыгаворвае Хрыста да смерці[12].
9	Адрачэнне апостала Пятра		І ўспомніў Пётр слова, сказанае яму Ісусам: перш чым заспявае певень, тройчы адрачэшся ад Мяне. І выйшаўшы вонкі, плакаў горка. (Мф. 26:75)	пятніца
Пятра, які рухаўся за Ісусам да сінедрыёна, не ўпусцілі ў дом. У пярэднім пакоі ён падышоў да агню, каб сагрэцца. Слугі, адзін з якіх быў сваяком Малха, даведаліся вучня Хрыста і сталі распытваць яго. Пётр тройчы адракаецца ад настаўніка, да таго, як праспяваў певень [13].
Раніцай Страсной пятніцы Ісуса, завялі ў прэторыю, якая змяшчалася ў былым палацы Ірада ля вежы Антонія. Неабходна было атрымаць ад Пілата зацвярджэнне смяротнага прысуду. Пілат быў незадаволены тым, што яго ўмешваюць у гэтую справу. Ён выдаляецца з Ісусам у прэторыю і дыскутуе з ім сам-насам. Пілат пасля гутаркі з асуджаным вырашыў з нагоды свята прапанаваць народу адпусціць Ісуса. Аднак натоўп, падагрэты першасвятарамі, патрабуе адпусціць не Хрыста, а Ісуса Вараву  (руск.). Пілат вагаецца, але ў выніку прыгаворвае Хрыста, аднак, пры гэтым выкарыстоўвае не фармулёўку першасвятароў. Мыццё рук Пілатам — знак таго, што ён не хоча ўмешвацца ў тое, што адбываецца[14].
11	Хвастанне Ісуса		Тады Пілат узяў Ісуса і загадаў біць Яго. (Ін. 19:1)	пятніца
Пілат загадаў бічаваць Ісуса (звычайна бічаванне папярэднічала распяццю)[15].
12	Паганьбенне і ўвянчанне цярновым вянком		…надзелі на Яго пурпуру; і, сплёўшы вянок з цёрну, усклалі Яму на галаву і далі Яму ў правую руку кій, і, становячыся перад Ім на калені, кпілі з Яго, кажучы: радуйся, Цар Іўдзейскі! (Мф. 27:28-29)	пятніца
Час — пазней раніцы Страсной пятніцы. Месца дзеяння — палац у Ерусаліме ля вежы замка Антонія. Каб пасмяяцца з Ісуса, «Цара Іўдзейскага», на яго апранаюць чырвоную валасяніцу  (руск.), вянок з цярноўніка і даюць у рукі жазло. У такім выглядзе яго выводзяць да народа. Убачыўшы Хрыста пурпурнай мантыі і вянку, Пілат, па сведчанні Іаана і сіноптыкаў, прамаўляе: «Вось чалавек». У Матфея гэтая сцэна аб’яднаная з «мыццём рук»[15].
13	Крыжовы шлях  (руск.) (Нясенне крыжа)		І, несучы крыж Свой, Ён ​​выйшаў на месца, называнае Лобным, па-яўрэйску Галгофа. (Ін. 19:17)	пятніца
Ісус прысуджаны на ганебнае пакаранне праз распяцце разам з двума разбойнікамі. Месцам пакарання была Галгофа, размешчаная за горадам. Час — каля паўдня Страсной пятніцы. Месца дзеяння — пад’ём на Галгофу. Прысуджаны павінен быў сам несці крыж да месца пакарання. Сіноптыкі паказваюць, што за Хрыстом ішлі жанчыны, якія плакалі, і Сымон Кірынеец  (руск.): паколькі Хрыстос падаў пад цяжарам крыжа, салдаты прымусілі Сымона дапамагаць яму[16].
14	Зрыванне вопраткі з Хрыста і разгульванне іх салдатамі ў косці		Воіны, калі ўкрыжавалі Ісуса, пабралі адзежу Ягоную і падзялілі на чатыры часткі, кожнаму воіну доля, і хітон; хітон быў не пашыты, а ўвесь тканы зверху. І вось сказалі адзін аднаму: не будзем раздзіраць яго, а кінем на яго жэрабя, чый будзе. (Ін. 19:23-24)	пятніца
Солдаты бросили жребий, чтобы разделить одежду Христа[17].
15	Галгофа — Распяцце Хрыстова		Была гадзіна трэцяя, і ўкрыжавалі Яго. І быў надпіс віны Яго: Цар Іўдейскі. З Ім укрыжавалі двух разбойнікаў, аднаго з правага, а другога з левага боку ад Яго. І збылося слова Пісання: і да зладзеяў залічаны. (Мк. 15:25-28)	пятніца
Па яўрэйскім звычаі асуджаным на пакаранне смерцю прапаноўвалася віно. Ісус, адпіўшы яго, адмовіўся ад напою. Па абодвум бакам ад Хрыста былі раскрыжаваны два разбойнікі. Над галавой Ісуса да крыжа была прымацаваная таблічка з надпісам на яўрэйскай, грэчаскай і лацінскай мовах: «Цар Іўдзейскі». Праз некаторы час укрыжаваны, пакутуючы ад смагі папрасіў піць. Адзін з салдат, які вартаваў Хрыста, абмакнуў ў губку ў сумесь вады з воцатам і на кіі паднёс да яго вуснаў[18].
16	Зняцце з крыжа  (руск.)		Іосіф з Арымафеі — вучань Ісуса, але тайны з-за страху перад Іўдзеямі, — прасіў у Пілата, каб зняць цела Ісуса; і Пілат дазволіў. Ён пайшоў і зняў Цела Ісуса. (Ін. 19:38)	пятніца
Каб паскорыць смерць раскрыжаваных (справа была напярэдадні пасхальнай суботы, якая не павінна была змрачнець карамі), першасвятары загадваюць перабіць ім галёнкі. Аднак Ісус быў ужо мёртвы. Адзін з салдат (у некаторых крыніцах — Лонгін) ударае Ісуса дзідай у рэбры — з раны пацякла кроў, змяшаная з вадой. Іосіф з Арымафеі, член Савета старэйшын, прыйшоў да пракуратара і папрасіў у яго цела Езуса. Пілат распарадзіўся выдаць цела Іосіфу. Іншы прыхільнік Ісуса, Нікадзім, дапамог зняць цела з крыжа[19].
17	Палажэнне ў труну  (руск.)		…абвіў плашчаніцай і паклаў яго ў магіле, высечанай [у скале], дзе яшчэ ніхто не быў пакладзены. (Лк. 23:53)	пятніца
Нікадзім прынёс водары, разам з Іосіфам ён падрыхтаваў цела Ісуса для пахавання, загарнуўшы яго ў саван з мірам і алоэ. Пры гэтым прысутнічалі Галілейскія жонкі, якія аплаквалі Хрыста[20].
18	Сашэсце ў пекла  (руск.)		У Новым Запавеце пра гэта паведамляецца толькі апосталам Пятром: Хрыстос, каб прывесці нас да Бога, аднойчы пацярпеў за грахі нашы… быўшы забіты ў целе, але ажыўшы духам, якім Ён і ў цямніцы былі, сышоўшы, прапаведаваў. (1Петр. 3:18-19)[21]	субота
—	Уваскрэсенне Ісуса Хрыста		І вось, зрабіўся вялікі землятрус, бо Анёл Гасподні, які сышоў з неба, прыступіўшы, адваліў камень ад уваходу ў магілу і сядзеў на ім… прамаўляючы да жанчын, сказаў: не бойцеся, бо ведаю, што вы шукаеце Ісуса ўкрыжаванага; Яго няма тут — Ён уваскрос, як сказаў. (Мф. 28:2-6)	нядзеля
У першы дзень пасля суботы, раніцай да магілы ўваскрослага Ісуса прыйшлі жанчыны  (руск.) з мірам, каб намасціў яго цела. Незадоўга да іх з’яўлення адбываецца землятрус, а з нябёсаў сыходзіць анёл. Ён адвальвае камень ад магілы Хрыста, каб паказаць ім, што той пусты. Анёл кажа жонкам, што Хрыстос уваскрос[22], «… здзейснілася недаступнае ніякаму погляду і неспасціжнае»[23]. Само па сабе Уваскрасенне Ісуса Хрыста, якое з’яўляецца наступным цыклам гісторыі Ісуса, таксама складаюцца з некалькіх эпізодаў. Аднак усё ж існуе меркаванне, што «адыход у пекла ўяўляе сабой мяжу прыніжэння Хрыста і ў той жа час пачатак Яго славы»[24].