Парламенцкія выбары ў Беларусі (2024)

Парламенцкія выбары прайшлі ў Рэспубліцы Беларусь 25 лютага 2024 года^[1].

< 17 лістапада 2019 
Парламенцкія выбары ў Беларусі

25 лютага 2024
Яўка:	73,09%

Перадгісторыя

Паводле змененага праз рэферэндум 2022 года артыкула 67 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, «выбары дэпутатаў з’яўляюцца прамымі: дэпутаты выбіраюцца грамадзянамі непасрэдна», а самі выбары «праводзяцца ў адзіны дзень галасавання ў апошнюю нядзелю лютага»^[2]. Паводле Канстытуцыі, рашэнне Прэзідэнта пра прызначэнне выбараў павінна быць прынята не пазней чым за тры месяцы да адзінага дня галасавання, гэта значыць не пазней за 23 лістапада 2023 года^[3]. Старшыня Цэнтрвыбаркама Ігар Карпенка адзначыў, што нягледзячы на тое, што Беларусь ідзе да ўвядзення электроннага галасавання на выбарах, падчас электаральнай кампаніі 2024 года яго не будзе^[4].

Умовы правядзення

16 лютага 2023 года быў прыняты Закон Рэспублікі Беларусь «Аб змяненні Выбарчага кодэкса Рэспублікі Беларусь», які адмяніў парог яўкі выбаршчыкаў, каб выбары ў Палату прадстаўнікоў былі прызнаныя адбыўшыміся; увёў забарону на фота- і відэаздымку запоўненага бюлетэня; скарэкціраваў час датэрміновага галасавання^[5]. Акрамя гэтага, законам замацавана адмова ад стварэння ўчасткаў для галасавання за мяжой і ўведзены дадатковыя патрабаванні да кандыдатаў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў (ім забараняецца мець грамадзянства (падданства) іншай дзяржавы і (або) дакументы замежных дзяржаў, якія даюць правы на льготы і перавагі ў сувязі з палітычнымі, рэлігійнымі поглядамі або нацыянальнай прыналежнасцю^[6].

У 2023 годзе было «зачышчана» палітычнае поле ў краіне: большасць з 15 палітычных партый, якія існавалі раней, была ліквідавана.

22 жніўня 2023 года на паседжанні Цэнтральнай выбарчай камісіі была ўстаноўлена сярэдняя колькасць выбаршчыкаў на выбарчую акругу па выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь восьмага склікання, якая склала 61.960 выбаршчыкаў^[7].

Каляндарны план

Каляндарны план парламенцкіх выбараў ў Беларусі 2024 года

Дата	Пункт плана
Не пазней за 1 верасня 2023 года[3]	Стварэнне тэрытарыяльных камісій
Не пазней за 1 кастрычніка 2023 года[3]	Стварэнне 110 акругаў па выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў
Не пазней за 23 лістапада 2023 года	Прыняцце рашэння Прэзідэнта аб прызначэнні выбараў
будзе вызначана пазней	Стварэнне тэрытарыяльных камісій
будзе вызначана пазней	Стварэнне ўчасткаў для галасавання
будзе вызначана пазней	Стварэнне ўчастковых камісій
будзе вызначана пазней	Вылучэнне кандыдатаў у дэпутаты (збор подпісаў)
будзе вызначана пазней	Прадстаўленне ў Цэнтрвыбаркам дакументаў, неабходных для рэгістрацыі кандыдатаў у дэпутаты
будзе вызначана пазней	Рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты
будзе вызначана пазней	Перадвыбарная агітацыя
будзе вызначана пазней	Датэрміновае галасаванне
24 лютага 2024 года	Дзень цішыні
25 лютага 2024 года	Парламенцкія выбары
1 сакавіка 2024 года	Устанаўленне Цэнтрвыбаркамам вынікаў выбараў
будзе вызначана пазней	Правядзенне другога тура галасавання (пры неабходнасці)

Вынікі

Партыя		Колькасць галасоў	% галасоў	Абраных дэпутатаў	+/-
	Беларуская партыя «Белая Русь»		46,4 %	51	▲ 51
	Рэспубліканская партыя працы і справядлівасці		7,3 %	8	▲ 2
	Камуністычная партыя Беларусі		6,4 %	7	▼ 4
	Ліберальна-дэмакратычная партыя		3,6 %	4	▲ 3
	Беспартыйныя		36,3 %	40	▼ 49
Супраць усіх
Агулам		5 051 000	100,00	110
Сапраўдных галасоў
Несапраўдных галасоў
Агулам галасоў			100,00
Зарэгістравана выбаршчыкаў / яўка		6 912 221	73,09
Крыніца:

Ацэнкі

•  ЗША: Дзяржаўны дэпартамент ЗША асудзіў правядзенне выбараў «ў атмасферы страху, у якой ніводны выбарчы працэс нельга назваць дэмакратычным»^[8].
•  Расія: Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі Уладзімір Пуцін павіншаваў прэзідэнта А. Лукашэнка з «упэўненай перамогай патрыятычных сіл Беларусі», якая, паводле яго слоў, дапамагла «забяспечыць унутрыпалітычную стабільнасць»^[9].
•  СНД: Місія назіральнікаў ад Садружнасці Незалежных Дзяржаў прыйшла да высновы аб тым, што «выбары праведзены ў поўнай адпаведнасці з Канстытуцыяй і Выбарчым кодэксам Рэспублікі Беларусь, адкрыта і галосна. Прайшлі на альтэрнатыўнай аснове, былі празрыстымі, справядлівымі, адпавядалі прынцыпам правядзення дэмакратычных выбараў»^[10].
• Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва (ШАС): Кіраўнік Місіі назіральнікаў ШАС Нурлан Ермекбаеў заявіў, што Місія «прызнае мінулыя выбары празрыстымі, дакладнымі і дэмакратычнымі»^[11].