Паштальён (верш)

«Паштальён» (польск.: Pocztylion) — дэбютны верш Уладзіслава Сыракомлі. Адносіцца да жанру гутаркі^[1], які надалей паэт актыўна развіваў.

Паштальён
польск.: Pocztylion
Малюнак Вацлавы Флеор (1912)
Жанр	Верш Гутарка
Аўтар	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгінала	польская
Дата напісання	Красавік 1844
Дата першай публікацыі	1844
Апублікаваны ў	Athenaeum
Выдавецтва	Язэп Крашэўскі
Месца публікацыі	Вільня
Колькасць старонак	4
Пераклад на беларускую	1890
Перакладчык	Янка Лучына, Максім Лужанін
Тэкст твора ў Вікікрыніцах

Твор быў апублікаваны ў віленскім часопісе «Athenaeum» (Т. 6, 1844)^[2] Язэпа Крашэўскага. Верш меў падзагаловак «народная гутарка» (польск.: gawęda gminna), быў падпісаны крыптанімам NN. У публікацыі адзначана, што верш напісаны ў красавіку, але, паводле Уладзіміра Мархеля, — у траўні^[3]. У 1853 г. твор увайшоў у зборнік «Гутаркі і дробныя вершы» (польск.: Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli)^[4].

Прататып

Гэты верш заснаваны на гісторыі з жыцця старога селяніна, пачутай пісьменнікам у адзін кірмашовы дзень у мірскай карчме^[5]. У маладыя гады гэты селянін служыў фурманам на пошце ў Міры. У вёсцы, непадалёку ад тых мясцін, жыла яго каханая. Неяк сярод ночы, у лютую мяцеліцу, разбудзіў яго пісар і загадаў спешна везці лісты. Дарогаю пачулася фурману, што ў полі нехта, заблудзіўшыся, кліча на дапамогу, просіць паратунку. Ён памкнуўся на голас, але перадумаў, хацеў хутчэй справіцца з заданнем. Вяртаючыся назад, паштальён убачыў каля дарогі замёрзлую на марозе дзяўчыну. Жах і адчай ахапіў яго, калі, падышоўшы бліжэй, пазнаў у незнаёмай сваю каханую^[6]. Паэта так уразіла, што ён у тую ж ноч запісаў гэта вершам^[7].

Рэдакцыі

Першапачаткова ў вершы былі радкі, дзе тлумачылася, што паштальён мусіў спяшацца, інакш бы атрымаў пакаранне нагайкай. Пазней гэтае чатырохрадкоўе апускалася^[8].

Пераклады

У 1868 г. Леанід Трэфалеў вольна^[9] пераклаў верш Сыракомлі на рускую мову, дзякуючы чаму верш стаў надзвычайна папулярнай песняй у Расіі^[10]. У 1879 г. ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў песняра ў перакладзе на рускую, дзе быў змешчаны і новы пераклад пад назвай «Почтарь» паэта Ліядора Пальміна^[11].

На ўкраінскую мову перакладаў Міхайла Старыцкі, упершыню апублікаваў у зборніку «З даўняга сшытка. Песні і думы» (укр.: З давнього зшитку. Пісні і думи) 1881 г.^[12] У 2014 г. з’явіўся аматарскі пераклад Валерыя Якаўчука^[13].

Упершыню на беларускую мову верш пераклаў Янка Лучына і апублікаваў у №19 «Мінскага лістка» 1890 года («Ямшчык»)^[14]. Гэты пераклад увайшоў у пасмяротны зборнік Лучыны «Вязанка» (1903)^[15]. Пазней верш перакладаў Максім Лужанін^[16].

У культуры

Уладзімір Уродніч напісаў карціну «Калі я на пошце служыў ямшчыком» (1999)^[17].

Зноскі

1. Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 99.
2. Pocztylion // Athenaeum (польск.). — Wilno: J. I. Kraszewski, 1844. — Т. 6. — С. 205-208.
3. Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі (бел.). — 1989. — С. 16.
4. Syrokomla, Wł. Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli (польск.). — Wilno: Księgarnia pod firmą Zawadzki i Węcki, 1853. — 95 с.
5. Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.
6. Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98.
7. Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 29.
8. Мархель, У. І. Лірнік вясковы (бел.). — 1983. — С. 41-42.
9. Ткачэнка, Дз. Знаете ли вы, что знаменитая песня «Когда я на почте служил ямщиком» связана с Копыльщиной? (бел.) // Слава працы. — 02.10.2018. Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2023.
10. Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры (бел.). — 1999. — С. 98-99.
11. Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля) (руск.). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 1-4. — 462 с. Архівавана 9 лютага 2023.
12. Старицький, М. Поштар(укр.) // Мисленне древо.
13. Сирокомля, В. Ямщик(укр.) // Клуб Поезії. — 30.09.2014.
14. Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века. — 1949. — С. 36.
15. Лучына, Я. Вязанка. — Пецербургъ, 1903.
16. Сыракомля, У. Выбраныя творы (бел.). — 2010. — С. 95-97.
17. Уродніч Уладзімір Васільевіч // Беларусь у асобах і падзеях.