Перавязь

Перавязь, тальмах^[1] — перакінутая праз плячо стужка або рэмень, які з’яўляецца дэталлю ўбору.

Перавязь
Матэрыял	ribbon[d] і тканая тканіна
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стужка-перавязь Ордэна Леапольда I  (укр.)

Плечавая ордэнская стужка

У ордэнаў большасці краін ордэнская стужка  (укр.) першай (або адзінай, як у рускага ордэна Андрэя Першазванага  (укр.)) ступені ордэна прадстаўляе сабой перавязь (стужку цераз плячо) з дарагой шаўковай муаравай тканіны. На плячы стужка працягваецца пад эпалет або пад пагон. У залежнасці ад статута ордэна, стужка носіцца альбо праз правае, альбо праз левае плячо.

Ваенныя перавязі

Перавязі выкарыстоўваюцца і як элемент ваеннай формы. У Старажытным Рыме перавязь для мяча называлася балтэй (лац.: balteus) або цынгулум (лац.: cingulum); гэтымі словамі, акрамя таго, маглі называць і пояс. Ён шчыльна прымыкаў да корпуса з прычыны цяжару самога мяча, але таксама прытрымліваўся рамянямі панцыра  (укр.). Простыя легіянеры насілі балтэй праз левае плячо (меч такім чынам апыняўся з правага боку), цэнтурыёны — праз правае. У асноўным упрыгожваўся рознымі металічнымі насечкамі, а пазней — нават каштоўнымі камянямі^[2].

Нямецкая берандзейка для аркебузы.

У Расійскай імператарскай арміі паласатыя шалікі цераз плячо з канца XVII стагоддзя служаць для адрознення афіцэраў ад ніжніх чыноў (разам з гаржэтамі  (укр.) і пратазанамі). На 1700 год шалікі былі трохкаляровымі, з палосамі расійскага сцяга — белай, сіняй і чырвонай, упрыгожанымі двума кутасамі (срэбнымі ў обер-афіцэраў, залатымі ў штаб-афіцэраў). У 1727—1730 гадах шалікі штаб-афіцэраў мяняюць расфарбоўку: палосы мяняюцца на сярэбраную, зялёную і чырвоную. У 1730—1740 гадах шалікі становяцца двухколернымі, колераў георгіеўскай стужкі (чорна-жоўтыя ў обер-, чорна-залатыя ў штаб-афіцэраў). У сярэдзіне XVIII стагоддзя месца нашэння шаліка змяняецца: ён перамяшчаецца на пояс і з тых часоў становіцца афіцэрскім поясам  (укр.)^[3].

«Салдацкай перавяззю» называўся рэмень цераз плячо для нашэння патроннай сумкі  (укр.)^[4]; скураную або тканевую перавязь для нашэння халоднай зброі называюць партупеяй  (укр.), перавязь сцяганосца або кавалерыста — панталерам  (укр.) (служыць для мацавання тронка сцяга, стрэльбы і лядаўніцы), рэмень з кішэнямі для захоўвання куль — бандальерам  (укр.). У XVII стагоддзі стральцы насілі перавязь з падвешанымі трубкамі для адмераных порцый пораху — берандзейку  (укр.).

Міс Чылі-2007 Бернардзіна Суніга.

Геральдычныя перавязі

Перавязь у геральдыцы — дыяганальная паласа, якая перасякае шчыт справа. Ганаровая або галоўная геральдычная фігура.

Зноскі

1. Лазука 2015, с. 139.
2. Балтей // Ф. Любкер. Реальный словарь классических древностей (руск.)
3. Офицерский шарф (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2023. Праверана 5 сакавіка 2023.
4. Перевязывать // Толковый словарь живого великорусского языка  (руск.) : у 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд.. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.