Пралог

Пралог (ад старажытнагрэчаскага πρόλογος prólogos, дзе πρό пра — «да, перад» і λόγος логас — «слова, гаворка») — гэта ўступ да твора, які ўстанаўлівае кантэкст і дае перадумовы, часта нейкую ранейшую гісторыю, якая звязана з асноўнай, і іншую разнастайную інфармацыю. Старажытнагрэчаскае слова πρόλογος уключае сучаснае значэнне слова «пралог», але мела больш шырокае значэнне, больш падобнае на значэнне прадмовы. Такім чынам, значэнне пралога ў грэчаскай драме было вельмі вялікім.

Антычнасць і Сярэдневякоўе

Малюнак Гюстава Дарэ

Тытульны ліст выдання 1616 года «Кожны чалавек у сваім гумары», п’есы англійскага драматурга Бэна Джонсана 1598 года. П’еса належыць да паджанру «гумарыстычнай камедыі».

На лацінскай сцэне пралог часта быў больш складаным, чым у Афінах, і ў старанна прадуманай кампазіцыі вершаў, якія Плаўт дадае да сваіх п’ес, мы бачым, якое значэнне ён надаў гэтай частцы забаў; часам, як у прадмове да Канатаў, Плаўт дасягае вяршыні свайго генія ў сваіх спрытных і рамантычных пралогах, звычайна ўкладзеных у вусны асоб, якія не з’яўляюцца ў самой п’есе.

Мальер аднавіў пралог Плаўта ва ўступе да свайго Амфітрыёна. Расін прадставіў Піетыю як прамоўцу пралогу, якім пачыналася яго харавая трагедыя Эсфір.

Традыцыі старажытных жыва паўплывалі на ранніх сучасных драматургаў. Містэрыі і цуды Сярэднявечча не толькі пачаліся з пропаведзі, але і калі драма ў яе сучасным разуменні была ўведзена ў праўленне Лізаветы, пралог з’явіўся разам з ёй, непасрэдна адаптаваны з практыкі Еўрыпіда і Тэрэнцыя. Томас Саквіл, лорд Бакхерст, падрыхтаваў своеасаблівы пралог у нямым спектаклі для п’есы Гарбадук 1562 года; а таксама напісаў знакамітую Індукцыю, якая фактычна з’яўляецца пралогам да зборніка кароткіх рамантычных эпасаў, напісаных рознымі аўтарамі.

Елізавецінскі перыяд

Пралогі драмы эпохі Адраджэння часта выконвалі пэўную функцыю пераходу і ўдакладнення для гледачоў. Пралог, прамоўлены адным акцёрам, выступаў у якасці звароту да ўвагі і спачування гледачоў, забяспечваючы гістарычны кантэкст, кіраўніцтва па тэмах п’есы, а часам і агаворку ці аб’яву.^[1]:17 У гэтым выпадку пралог, як і любы сцэнарны спектакль, існаваў ў выглядзе тэксту, акцёра, які прамаўляе гэты тэкст, і прэзентацыі мовы, як яна прамаўляецца.^[1] Пераносячы гледачоў з рэальнасці ў свет п’есы, пралог сцірае межы паміж гледачамі, акцёрамі, персанажамі, драматургамі — па сутнасці, ён стварае адрозненне паміж уяўнай прасторай унутры п’есы і знешнім светам.^[1]Бэн Джонсан часта выкарыстоўваў пралог, каб нагадаць гледачам пра складанасці паміж імі і ўсімі аспектамі спектакля.^[2]

Акцёр, які чытаў пралог, з’яўляўся апранутым у чорнае, што рэзка кантраставала з мудрагелістымі касцюмамі, якія выкарыстоўваліся падчас п’есы.^[3] Ен здымаў капялюш і не насіў макіяжу. Магчыма, ён нёс кнігу, скрутак або плакат з назвай п’есы.^[1]:24Яго прадстаўлялі тры кароткія гукі трубы, на трэці з якіх ён выхадзіў на сцэну і замаў месца ўнізе. Ён тройчы пакланяўся па прыдворнай модзе, а потым гаварыў да публікі.^[1]:26–27 Елізавецінскі пралог быў унікальны тым, што ўключаў у сябе элементы як класічных, так і сярэднявечных традыцый.^[1]:13 У класічнай традыцыі пралог адпавядаў аднаму з чатырох паджанраў: сустатыкас, які рэкамендуе альбо п’есу, альбо паэта; эпітыметыкас, у якім праклёны кідаюцца супраць суперніка або падзяка выказваецца гледачам; драматыкас, у якім тлумачыцца сюжэт п’есы; і мікстас, які змяшчае ўсё гэта.^[1]:13 У сярэднявечнай традыцыі можна ўбачыць праявы маральнасці і сціпласці,^[1]:14 а таксама метатэатральнай самасвядомасці і непрыхаванага ўсведамлення фінансавага кантракту, які заключаюць платныя акцёры і драматургі, а таксама плацячая аўдыторыя.^[1]:58

У мастацкай літаратуры

У пралоге апавяданне можа весціся ад імя аўтара або персанажа. Тэрмін «пралог» можа і не прыгадвацца ў творы, але пэўная яго частка па сваім значэнні з’яўляецца пралогам (напрыклад, І-я частка ў паэме Я.Купалы Курган, у якой апісваецца старадаўні курган). Бывае не ў кожным мастацкім творы. У адрозненне ад прадмовы пралог заўсёды мастацкі.^[4]

Пралогі здаўна выкарыстоўваліся ў недраматычнай мастацкай літаратуры, прынамсі з часоў Кентэрберыйскіх аповедаў Джэфры Чосера, хоць у Чосера былі пралогі да многіх апавяданняў, а не адзін у пачатку кнігі.

У рамане Музей рамана «Этэрна» аргенцінскага пісьменніка Маседоніа Фернандэса прадстаўлена больш за 50 аўтарскіх пралогаў. Іх стыль вар’іруецца ад метафізічнага да гумарыстычнага, псіхалагічнага, да разважанняў пра мастацтва рамана і г.д.

Гл. таксама

• Эпілог