Рапс

Рапс (лац.: Brassica napus L. var. oleifera Metzg.) — аднагадовая алейная расліна сямейства крыжакветных. Спантанны гібрыд капусты агароднай і свірэпіцы. Часам рапс вылучаюць у самастойны біялагічны від.

Рапс
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Капустакветныя Сямейства:  Капуставыя Род:  Капуста Від:  Рапс
Міжнародная навуковая назва
Brassica napus L., 1753
Сінонімы
Brassica gongylodes Mill. Brassica napobrassica Mill. Brassica oleifera Moench nom. illeg. Brassica praecox Kit. ex Hornem. Brassica praecox Waldst. & Kit. ex DC. Brassica rutabaga (DC.) Druce Brassica rutabaga DC. ex H.Lev. Brassica stricta Nestl. ex DC. Crucifera napus E.H.L.Krause
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   23060 NCBI   3708 EOL   583918 IPNI   279419-1 TPL   kew-2682380

Апісанне

Аднагадовая травяністая, азімая або яравая расліна, пакрытая васковым налётам. Галінастыя сцёблы вышынёй 50—150 см. Разетачнае лісце лірападобна-перыста-надрззанае, ніжняе сцябловае — лірападобнае, верхняе — прадаўгавата-авальнае. Кветкі дробныя, жоўтыя, зрэдку белыя, у гронках. Плод — стручок.

У прыродзе існуюць дзве формы рапсу: рапс яравы і рапс азімы, які мае асноватворнае значэнне. Насенне рапсу змяшчае 48—52 % алею.

Пашырэнне

Рапс быў вядомы яшчэ за 4 тысячагоддзя да нашай эры. Адны даследчыкі лічаць яго радзімай Еўропу, у прыватнасці яе паўночна-заходнія прыбярэжныя раёны, як прыморскія землі сучасных Швецыі, Нідэрландаў і Вялікабрытаніі, іншыя — Міжземнамор’е. На карысць апошняга ўскосна сведчыць той факт, што культура рапсу з самых аддаленых часоў была больш распаўсюджаная ў Азіі, дакладней — у Індыі, куды яна, хутчэй за ўсё, пракралася з Міжземнамор’я.

Да сярэдзіны XIX стагоддзя рапс разам з іншымі алейнымі крыжакветнымі, як свірэпа і гарчыца, быў у Еўропе даволі распаўсюджанай культурай. Плошчу пад рапс толькі ў адной толькі Германіі дасягала ў той час 300 тысяч га. Такое параўнальна шырокае распаўсюджванне да таго часу культуры тлумачыцца выкарыстаннем яго алею для тэхнічных патрэбаў у сувязі з агульным прамысловым развіццём попыту на тэхнічнае масла. Маладая нафтавая прамысловасць тады яшчэ не была ў стане задавальняць гэты попыт, і рапс, які апынуўся ў еўрапейскіх агракліматычных умовах адным з самых алейных раслін, шырока культываваўся.

Выкарыстанне

Рапсавы алей выкарыстоўваюць у лакафарбавай, мылаварнай, харчовай (маргарынавай) і іншых галінах прамысловасці. Макуху пасля прапарвання скормліваюць скаціне. Рапс азімы вырошчваюць таксама на корм, зялёная маса, багатая аскарбінавай кіслатой і карацінам, ідзе на корм жывёле.