Рафал Ваячак

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Ваячак.

Ра́фал Вая́чак (польск.: Rafał Wojaczek; 6 снежня 1945, Міколаў — 11 мая 1971, Уроцлаў) — польскі паэт і празаік. Залічваецца да «праклятых» паэтаў^[4].

Рафал Ваячак
польск.: Rafał Wojaczek
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	6 снежня 1945(1945-12-06)[1]
Месца нараджэння	Міколаў, Мікалоўскі павет, Сілезскае ваяводства[2]
Дата смерці	11 мая 1971(1971-05-11)[3][1] (25 гадоў)
Месца смерці	Уроцлаў, Уроцлаўскае ваяводства, Польская Народная Рэспубліка
Пахаванне	Saint Lawrence Cemetery, Wrocław[d]
Грамадзянства	Польшча
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, пісьменнік
Жанр	паэзія
Мова твораў	польская
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 6 снежня 1945 года ў 22:45^[5] у вядомай і паважанай у горадзе сям'і^[6]. Бацька Эдвард^[7] быў настаўнікам гімназіі (пазней дырэктарам I Агульнаадукацыйнага ліцэя ў Прудніку^[8]), маці Эльжбета^[9] скончыла англійскую філалогію, працавала ў выдавецтве. Дом Ваячка вылучаўся ў Міколаве з дзвюх прычын: «быў тыпова інтэлігенцкі, да таго яго сям'я не практыкавала веру»^[10]. 16 снежня адбылося хрышчэнне Ваячака ў касцёле св. Войцеха^[11]. Сам Ваячак быў атэістам^[12].

Быў вельмі здольным; засваенне замежных моў давалася яму без цяжкасцей, таксама меў фатаграфічную памяць^[13]. Надзвычай шмат чытаў, сярод іншых Шарля Бадлера, Арцюра Рэмбо, Франца Кафку, Томаса Мана, Фёдара Дастаеўскага i Фрыдрыха Ніцшэ^[14].

Вучыўся ў агульнаадукацыйных ліцэях у Міколаве, Катавіцы-Лігоце i Кэндзежыне-Козле. У маі 1963 года здаў выпускны экзамен^[15]. Праз першую^[16] спробу самагубства напрыканцы 1964 года часова знаходзіўся ў псіхіятрычнай бальніцы. Ваячак рэгулярна рэзаў сябе, таму ўсё яго цела было пакрыта шнарамі^[17]. Потым зноў паспрабаваў скончыць жыццё самагубствам. Пазней ён напісаў: «Карціна была прыгожая – лужына крыві, яе было ўсё больш, і пастаяннае сычэнне газу, які рассейваўся…»^[18]. Нядоўга вывучаў паланістыку ў Ягелонскім універсітэце, але, заваліўшы лацінскую мову, пераехаў ва Уроцлаў.

Некаторы час працаваў дыспетчарам гарадской службы чысціні, пазней жыў на ганарары і рэгулярную фінансавую падтрымку бацькі. Захапляўся вірлівым жыццём Марэка Гласка, якога згадваў у паэзіі^[19].

У 1965 годзе па рашэнні Тыматэуша Карповіча дэбютаваў з падборкай вершаў у першым нумары «Паэзіі», што мела шырокі розгалас у літаратурным асяроддзі. У 1969 годзе выйшаў яго дэбютны зборнік «Сезон», выдатна прыняты крытыкамі, у 1970 годзе выйшаў другі і апошні прыжыццёвы зборнік Ваячка «Іншая казка».

Асабістае жыццё

11 студзеня 1966 года ў 10:00 ажаніўся з Аннай Кавальскай^[20], з якой пазнаёміўся падчас знаходжання ў псіхіятрычнай бальніцы ў маі 1965 года^[21]. Меў дачку Дагмару^[22] (нар. 15 чэрвеня 1966 года^[23]). Быў заўзятарам ФК Гурнік Забжэ^[24].

Легенда

Рафал Ваячак па сёння лічыцца адным з найбольш легендарных асоб мастацкага асяроддзя Уроцлава з часоў даўняга ПНР. Ваячак быў алкаголікам, крыніцы сведчаць, што некалькі разоў яму падшывалі дысульфірам, але ён яго выцягваў і піў далей^[25]. Аднак верагоднасць гэтай інфармацыі падвяргаюць сумненню знаёмыя^[26][27], сцвярджаючы, што часцей за ўсё гэта была поза для звяртання на сябе ўвагі. Да легенды паэта таксама паблажліва ставіцца шматгадовы сябар і біёграф Ваячка Багуслаў Керц^[28], які запомніў Ваячка як вельмі добра выхаванага чалавека, з якім не выпіў «ані кроплі алкаголю»^[29].

Да найбольшых эксцэсаў Ваячка, якія неаднаразова шакіравалі іншых, належаць «выхад» з пакояў праз шкло замест дзвярэй, вешанне гардэробшчыкаў на кручках і выскокванне з вокнаў чацвёртага паверха. Захапленне Рэмбо прыводзіла да таго, што ў сваёй экстравагантнасці ён бываў небяспечным для сябе, як і для свайго атачэння. Яго захапленне французскім паэтам было вялізным – хаця не вызнаваў ніводнай рэлігіі, верыў у рэінкарнацыю і ў тое, што ён наступнае ўцелаўленне свайго настаўніка^[30]. Авантурнае, протапанкавае жыццё Ваячка хутка прывяло да таго, што ён стаў адным з найбольш характэрных аўтараў, прыпісаных да групы «праклятых» паэтаў.

Смерць

Ваячак памёр уначы 11 мая 1971 года. Часцей за ўсё гаворыцца, што ён скончыў жыццё самагубствам, але некаторыя знаёмыя^[31] лічаць, што гэта быў няшчасны выпадак, паколькі паэт неаднаразова эксперыментаваў з лекамі і алкаголем^[32]. Яму было ўсяго дваццаць пяць гадоў. Яго пахавалі на могілках св. Лаўрэнція ва Уроцлаве. У 2000 годзе ў той жа магіле было пахавана цела яго брата – акцёра Анджэя Ваячка.

Магіла Рафала і Анджэя Ваячкаў на могілках св. Лаўрэнція ва Уроцлаве

Шыльда на магіле Рафала Ваячка

Характарыстыка творчасці

Галоўныя тэмы паэзіі Ваячка – смерць, каханне, захапленне жаноцкасцю і цялеснасцю (звычайна ў турпістычнай эстэтыцы). Лірычны герой яго вершаў гаворыць часцей за ўсё пра боль, пачуццё асобнасці, бунтуе супраць крывадушнасці свету і грамадства, з іншага боку, даследуе свае страхі і трывогі. Мова паэзіі Ваячка звычайна вельмі натуралістычная і брутальная, ёй не чужыя вульгарызмы, у сувязі з чым цэнзура спыняла публікацыю яго твораў. Нягледзячы на прамалінейнасць Ваячак часта хаваў глыбокі лірызм і імкненне да чуласці, што ў той час стварала адзінае ў сваім родзе спалучэнне.

Ваячак неаднаразова вядзе дыялог ці адсылае ў вершах да класікаў польскага рамантызму, перадусім да Міцкевіча i Норвіда, што таксама на той час было нетыповым і цяпер сведчыць пра выключнасць яго паэзіі.

Творчасць

Паэзія

• 1969 – Сезон
• 1970 – Іншая казка

Пасмяротныя паэтычныя выданні

• 1972 – Няскончаны крыжовы паход
• 1972 – Якога не было (пад рэд. Багуслава Керца)

Проза

• 2010 – Санаторый

Паасобныя творы і лісты

• 1999 – Рэшта крыві
• 2016 – Не тыя часы. Невядомыя творы
• 2019 – Лісты пра каханне і не (зборнік ліставанняў паэта; пад рэд. Станіслава Бэрэся і Дагны Ціхань)

Ваячак у культуры

Кіно

• 1999 – Ваячак (мастацкі фільм, рэж. Лех Маеўскі)
• 2018 – Мёртвы сезон (дакументальны фільм, рэж. Дагмара Джазга)^[33]