Рух 30 верасня

Рух 30 верасня (індан.: Gerakan 30 September, таксама вядомая пад скарочанымі назвамі індан.: G30S, індан.: Gestapu (ад індан.: Gerakan September Tiga Puluh — Рух 30 верасня) — арганізацыя, што складалася з пракамуністычна настроеных афіцэраў Нацыянальнай арміі Інданезіі, пад кіраўніцтвам якой у Інданезіі была здзейснена няўдалая спроба дзяржаўнага перавароту ў ноч з 30 верасня на 1 кастрычніка 1965 года. Мяцежнікамі было арганізавана забойства шасцярых генералаў — членаў Генеральнага штаба інданезійскага арміі; ім атрымалася захапіць джакарцкую радыёстанцыю, якая перадала паведамленне пра зрушэнне прэзідэнта Сукарна і пераходзе ўсёй поўнасці ўлады да Рэвалюцыйнага савета. Аднак да 2 кастрычніка мяцеж быў цалкам прыгнечаны.

Рух 30 верасня
Дата	30 верасня — 2 кастрычніка 1965 года
Месца	Джакарта
Прычына	Імкненне левай ваеннай групоўкі «Рух 30 верасня» ўзяць уладу ў свае рукі, запабегшы тым самым прыход да ўлады правых.
Вынік	Параза «Руху 30 верасня». Прыход да ўлады генерала Сухарта.
Праціўнікі
«Рух 30 верасня» Часткі Нацыянальнай арміі Інданезіі, верныя ўраду
Камандуючыя
Унтунг Шамсуры Сукарна Ахмад Яні† Абдул Харыс Насутыён Сухарта
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пачатак мяцяжу. Забойства мяцежнікамі шасцярых членаў вышэйшага ваеннага кіраўніцтва

Схема, што паказвае структуру Генеральнага штаба Нацыянальнай арміі Інданезіі на верасень 1965 года. Шэрым колерам вылучаны імёны генералаў, расстраляных мяцежнікамі^[1].

1 кастрычніка 1965 года ў 3:15 сем падраздзяленняў інданезійскай арміі, кіраваных «Рухам 30 верасня», у тым ліку палка прэзідэнцкай аховы «Чакрабірава»  (англ.) (індан.: Tjakrabirawa, Cakrabirawa), дывізіі Дыпанегора  (англ.) (індан.: Diponegoro, была раскватаравана ў Цэнтральнай Яве) і арміі Бравіджая  (англ.) (індан.: Brawijaya, была раскватаравана ва Усходняй Яве), скіраваліся на грузавіках і аўтобусах да ваеннай авіябазы Халім Перданакусума  (англ.) (індан.: Halim Perdanakusuma)^[2][3]. Мяцежнікамі былі забіты шэсць генералаў — членаў інданезійскага Генштаба. Трое з іх (міністр абароны і вярхоўны галоўнакамандуючы генерал-лейтэнант Ахмад Яні, генерал-маёр Мас Тыртадарма Хар'ёна і брыгадны генерал Дональд Панджаітан) былі забіты ў сваіх дамах пры спробе выкраданні, яшчэ траіх (генерал-маёр Супрапта, генерал-маёр Сісвонда Пармон і брыгадны генерал Сутоя Сісваміхарджа) атрымалася захапіць жывымі.

Мяцежнікам не атрымалася выкрасці міністра-каардынатара па пытаннях абароны і бяспекі, начальніка штаба арміі генерал-лейтэнанта Абдула Харыса Насутыёна, якому атрымалася атуліцца ў садзе пасольства Ірака. Заміж Насутыёна быў па абмыле захоплены і забіты яго ад'ютант, старэйшы лейтэнант П'ер Тэндеан^[2][4]; пяцігадовая старэйшая дачка Насутыёна, Адэ Ірма Сур'яні (індан.: Ade Irma Suryani Nasution) была паранена і памерла 6 кастрычніка^[5]. Выкрадзеныя генералы і целы іх мёртвых калег прывезлі ў прадмесце Джакарты Лубанг Буая  (англ.) (індан.: Lubang Buaya — даслоўна кракадзілавая яма), недалёка ад авіябазы Халім, дзе ўсе выкрадзеныя былі парасстрэльваны, а іх целы, разам з целамі раней забітых, скінуты ў яму^[2][6][7].

Зноскі

1. Nugroho Notosusanto & Ismail Saleh (1968) Appendix B, p248
2. Anderson & McVey (1971)
3. Roosa (2007) p36
4. Roosa (2007) p40
5. Ricklefs (1991), p. 281.
6. Ricklefs (1982) p269
7. Sekretariat Negara Republik Indonesia (1994) p103