Саламон Рысінскі
польскі і беларусі паэт-лацініст, філосаф, фалькларыст, этнограф, педагог From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Саламон Рысінскі (лац.: Solomonis Risinius (Pantherus); каля 1560, маёнт. Кабыльнікі, Віцебская зямля, Віленскае ваяводства — 13 лістапада 1625, Дзяляцічы, цяпер Навагрудскі раён) — вялікалітоўскі паэт-лацініст, філолаг, фалькларыст-парэміёлаг, пратэстанцкі дзеяч. Вядомы як першы, хто назваў сябе беларусам, а свой край Беларуссю.
Remove ads
Біяграфія
Напэўна, сын дробнага шляхціча Фёдара Рысінскага гербу «Астоя», уладальніка маёнтка Рысіна ў Полацкім ваяводстве (цяпер на тэрыторыі Расіі). Нарадзіўся ў час Лівонскай вайны (1558—1583), калі Рысіна апынулася ў зоне маскоўскай акупацыі. Атрымаў добрую пачатковую адукацыю, ведаў царкоўнаславянскую мову. У 1582 годзе вучыўся ў Лейпцыгскім універсітэце. Некалькі гадоў настаўнічаў у Жамойці і Малой Польшчы. У 1586 годзе паступіў у Альтдорфскі ўніверсітэт (паблізу Нюрнберга).
Запісаўся ў Альтдорфскі ўніверсітэт як Solomo Pantherus Leuсorussus, што і ёсць першай з вядомых цяпер беларускіх самаідэнтыфікацый. У 1588 годзе, у рукапісных каментарыях да прац Аўзонія, напісаных праз ліставанне Рысінскага з нямецкім сябрам Конрадам Рытэрсхаўзенам, назваў сваю краіну Leucorossia. Аднак у эпітафіі самаму сабе, у час, як яму здавалася, смяротнай хваробы, Рысінскі назваў сваю бацькаўшчыну традыцыйна проста Руссю. На думку Алега Латышонка, навуковай крыніцай гэтай самаідэнтыфікацыі Рысінскага быў, напэўна, «Лексікон» Яна Мончынскага, а грэчаская форма перакладу магла ўзнікнуць пад уплывам Юлія Пампонія Лета.
Па вяртанні ў ВКЛ, з 1596 года служыў Радзівілам — радца Крыштафа Пяруна, выхавацель яго сына Януша. Удзельнічаў у арганізацыі пратэстанцкай школы ў Слуцку, напісаў яе статут.
Быў адным з найпаважанейшых дзеячаў кальвінісцкай Літоўскай Ядноты. Выправіў і выдаў у польскім перакладзе Псалмы Давіда. Пераклаў на латынь з «мясцовай мовы» вершы Андрэя Рымшы.
Remove ads
Бібліяграфія
- Epistolarum Salomonis Pantheri libros duos. Aldorphii, 1587.
- Exercitationum epistolicarum ad Ausonium virum consularem libri duo. Aldorphii, 1589.
- Psalmy Dawida podlug dawnych not wierszem polskim. Lubecz ad Chronum, 1614.
- Proverbiorum Polonicorum a Solomone Rysinio Collectorum Centuriae Decem et Octo. Lubecz ad Chronum, 1618.
- Solomonis Rysinii Sarmatae, ad epistolas L. Annaei Senecae, philosophi Stoici, notarum sive conjecturarum liber. Noribergae, 1620.
- Trumpas pasakojimas apie garsiuosius sviesiausiojo didiko, Birzu ir Dubingiu kunigaikscio Kristupo Radvilos zygius. Vilnius: Lietuviu literaturos ir tautosakos institutas, 2000. 253 p.
Remove ads
Зноскі
- Salamon Rysinski // CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries. Праверана 9 кастрычніка 2017.
Літаратура
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads