Скорасць хімічнай рэакцыі

Ско́расць рэа́кцыі ў хіміі — колькасная характарыстыка інтэнсіўнасці хімічнай рэакцыі; асноўнае паняцце хімічнай кінетыкі.

Вызначаецца змяненнем колькасці часціц (малекул, іонаў) кожнага рэчыва, што прымае ўдзел у хімічнай рэакцыі, за адзінку часу ў адзінцы аб'ёму (канцэнтрацыі рэчыва для гамагенных рэакцый) ці на адзінку плошчы паверхні падзелу фаз (для гетэрагенных і тапахімічных рэакцый).

У выпадку гамагенных рэакцый скорасць шукаецца паводле фурмулы ${\displaystyle \upsilon ={\frac {C_{2}-C_{1}}{t_{2}-t_{1}}}}$, дзе C₁ ды C₂ гэта малярная канцэнтрацыя пэўнага рэчыва (рэагента ці прадукта рэакцыі) у момант часу t₁ ды t₂ адпаведна. NB — вызначэнне v з дапамогай зыходнага рэчыва (яго канцэнтрацыя ўбывае падчас рэакцыі) патрабуе дамножыць выніковы лік на −1. (Скорасць хімічнай рэакцыі — заўжды станоўчая велічыня).

На скорасць рэакцыі ўплываюць:

• канцэнтрацыя (толькі гамагенныя рэакцыі)
• прырода рэагентаў
• каталізатар (паскаральнік) або інгібітар (адмоўны каталізатар)
• тэмпература (правіла Вант-Гофа)
• ціск
• плошча паверхі, якой судатыкаюцца рэчывы (толькі гетэрагенныя рэакцыі)

Некаторыя рэакцыі цягнуцца з дапамогай энергіі святла (фотасінтэз), электрамагнітнай энергіі.

Разгляд асобных фактараў

Канцэнтрацыя

У 1865 годзе Мікалай Бекетаў ды ў 1867 годзе Гульдберг і Ваагэ сфармулявалі закон дзейных мас: скорасць хімічнай рэакцыі ў кожны момант часу прапарцыянальная канцэнтрацыям рэагентаў, што ўзведзены ў ступені, роўныя іх стэхіяметрычным каэфіцыентам.

Для элементарных рэакцый  (серб.) (такіх, што праходзяць у адзін этап) паказчык ступені пры значэнні канцэнтрацыі кожнага рэчыва часта роўны ягонаму стэхіяметрычнаму каэфіцыенту  (руск.), для складаных (шматступеневых, палімерных) рэакцый гэтае правіла не дзейнічае.

Гл. таксама

• Парадак рэакцыі

Літаратура

• Скорасць рэакцыі ў хіміі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. С. 468.
• Кубасов А. А. Химическая кинетика и катализ.
• Пригожин И., Дефей Р. Химическая термодинамика. Новосибирск: Наука, 1966. 510 с.
• Яблонский Г. С., Быков В. И., Горбань А. Н., Кинетические модели каталитических реакций, Новосибирск: Наука (Сиб. отделение), 1983.- 255 c.