Смітсанаўскі інстытут

Смітсанаўскі інстытут (англ.: Smithsonian Institution) — навукова-даследчы і адукацыйны інстытут у ЗША і комплекс музеяў, які належыць яму. Заснаваны 10 жніўня 1846 года актам Кангрэса ЗША. Афіцыйна лічыцца дзяржаўнай установай, фінансуецца ўрадам ЗША, прыватнымі ахвярадаўцамі, а таксама за кошт выдавецкай і камерцыйнай дзейнасці (галоўным чынам, выпуск развіваючых і навучальных гульняў, праграм, відэаматэрыялаў, продаж сувеніраў). Большасць устаноў знаходзіцца ў Вашынгтоне.

Смітсанаўскі інстытут Smithsonian Institution
Тып	Навукова-даследчы і адукацыйны інстытут
Дата заснавання	10 жніўня 1846
Заснавальнікі	James Smithson[d] і Джоэл Робертс Пойнсет
Размяшчэнне	ЗША
Сфера дзейнасці	Адукацыя
Прыбытак	▲1,86 млрд $ (2022)[1]
Даччыныя арганізацыі	Smithsonian American Art Museum[d][2], National Museum of the American Indian[d][3], National Museum of African Art[d][4], National Portrait Gallery[d][5], Hirshhorn Museum and Sculpture Garden[d][6], Смітсанаўская астрафізічная абсерваторыя[7], Smithsonian Environmental Research Center[d][8], Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum[d][9], National Museum of Natural History[d][10], National Museum of American History[d][11], Smithsonian Folkways Recordings[d], Anacostia Community Museum[d][12], Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage[d], Freer Gallery of Art[d][13], Arthur M. Sackler Gallery[d][14], National Museum of African American History and Culture[d][15], Смітсанаўскі Нацыянальны заалагічны парк[16], Нацыянальны музей паветраплавання і астранаўтыкі[d][17], Smithsonian Institution Archives[d][18], Renwick Gallery[d][19], Woodrow Wilson International Center for Scholars[d], National Postal Museum[d][20], Archives of American Art[d][21], Smithsonian Conservation Biology Institute[d][22], Smithsonian Marine Station at Fort Pierce[d][23], Museum Conservation Institute[d][24], Smithsonian Libraries and Archives[d][25], Smithsonian Latino Center[d][26], Smithsonian Asian Pacific American Center[d][26], Folkways Records[d], Arts and Industries Building[d][27], Гарвард-Смітсанаўскі цэнтр астрафізікі, Smithsonian Scientific Diving Program[d], Smithsonian Tropical Research Institute[d][28], Smithsonian Institution Scholarly Press[d][29], Smithsonian Institution Press[d][30][31][…], Smithsonian-Mason School of Conservation[d][32], Smithsonian Books[d], Smithsonian Enterprises[d], Archives of American Gardens[d][33], National Museum of Asian Art[d], Smithsonian Gardens[d] і Smithsonian Field Book Project[d]
Вэб-сайт	si.edu

Сваю назву інстытут атрымаў у гонар англійскага вучонага Джэймса Смітсана  (англ.), які памер бяздзетным і адпісваў увесь свой стан на «заснаванне ўстановы ў ЗША, якая будзе служыць развіццю і распаўсюджванню ведаў».

Гісторыя

Смітсанаўскі інстытут — адукацыйны і навукова-даследчы інстытут і звязаны з ім музейны комплекс, самае буйное ў свеце сховішча экспанатаў, музейных каштоўнасцей і артэфактаў. У склад інстытута ўваходзяць 19 музеяў, заапарк, 9 навукова-даследчых цэнтраў, а таксама 156 музеяў, якія з'яўляюцца філіяламі Смітсанаўскага інстытута. З іх 10 музеяў знаходзяцца на Нацыянальнай алеі.

Свайму ўзнікненню Смітсанаўскі інстытут абавязаны Джэймсу Смітсану — англійскаму вучонаму, хіміку і мінералогу, які ўключыў Злучаныя Штаты ў сваё завяшчанне другімі ў спісе пасля пляменніка. У выпадку, калі пляменнік паміраў бяздзетным, увесь стан вучонага пераходзіў да ўрада Злучаных Штатаў, які павінен быў распарадзіцца ім на «павелічэнне і распаўсюджванні ведаў». Прычына, па якой Смітсан зрабіў амерыканскую нацыю сваім спадчыннікам, так і засталася невядомай, але ўрад ЗША, пасля смерці ў 1835 годзе пляменніка вучонага, прыклаў максімум сіл для таго, каб абараніць аспрэчваную сваякамі спадчыну і прывезці яе ў Амерыку — роўна 104960 залатых манет, 8 шылінгаў і 7 пенсаў, што ў пераліку на сучасны курс складае больш за 10 мільярдаў долараў.

Лёс стану Смітсана, пасля доўгіх спрэчак (вучоны не выказаў дакладна, на што павінны пайсці грошы), быў вырашаны — 10 жніўня 1846 года быў падпісаны акт аб заснаванні Смітсанаўскага інстытута, у які павінны былі б уваходзіць музей, бібліятэка, а таксама калекцыя прадметаў гісторыі, навукі і мастацтва і правядзенне даследчай праграмы. У 1901 годзе ў будынку, які на сённяшні дзень з'яўляецца інфармацыйным цэнтрам для ўсіх, хто наведвае музей, былі пахаваны рэшткі і самога Смітсана, прывезеныя з Англіі.

25 лютага 2020 года Смітсанаўскі інстытут перадаў 2,8 млн. выяў прадметаў з музейных калекцый у грамадскі набытак^[34].

Музеі Смітсанаўскага інстытута

Нацыянальная алея

• Галерэя Саклера  (англ.)
• Музей мастацтваў і прамысловасці  (англ.)
• Мастацкая галерэя Фрыера  (англ.)
• Музей і сад скульптур Хіршхорна  (англ.)
• Нацыянальны музей авіяцыі і касманаўтыкі
• Нацыянальны музей мастацтва Афрыкі  (англ.)
• Нацыянальны музей амерыканскай гісторыі  (англ.)
• Нацыянальны музей прыродазнаўчай гісторыі
• Нацыянальны музей амерыканскіх індзейцаў
• Цэнтр Рыплі  (англ.)
• Будынак Смітсанаўскага інстытута  (англ.)
• Архівы Смітсанаўскага інстытута
• Бібліятэкі Смітсанаўскага інстытута  (англ.) (Знаходзіцца амаль ва ўсіх музеях)

Вашынгтон, акруга Калумбія

• Музей Анакостыя  (англ.)
• Нацыянальны музей афраамерыканскай гісторыі і культуры  (англ.) (будуецца)
• Нацыянальная партрэтная галерэя ЗША  (англ.)
• Нацыянальны паштовы музей
• Смітсанаўскі музей амерыканскага мастацтва  (англ.)
• Смітсанаўскі музей фальклору  (англ.)
• Смітсанаўскі нацыянальны заапарк
• Галерэя Рэнвік  (англ.)
• Смітсанаўскі Амерыканскі музей мастацтва  (англ.)
• Архівы Амерыканскага мастацтва  (англ.)
• Станцыя Марскога пехацінца

Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк

• Нацыянальны музей дызайну  (англ.)
• Цэнтр Джорджа Густава Хэя  (англ.)
• Амерыканскі музей прыродазнаўчай гісторыі

Шанцілі, штат Вірджынія

• Цэнтр Ф. Удвара-Хезі  (англ.)

Ліесбург, штат Вірджынія

• Смітсанаўскі цэнтр натураліста  (англ.)

Кембрыдж, штат Масачусетс

• Гарвард-Смітсанаўскі цэнтр астрафізікі

Сярэбраны Узгорак, Мэрыленд

• Музей Інстытута па захаванні  (англ.)
• Смітсанаўскі цэнтр даследаванняў навакольнага асяроддзя  (англ.)
• Смітсанаўскі цэнтр даследаванняў навакольнага асяроддзя  (англ.)

Віргінія, ЗША

• Смітсанаўскі Інстытут біялогіі аховы прыроды  (англ.)

Панама

• Трапічныя даследаванні Смітсанаўскага Інстытута  (англ.)

Зноскі

1. Nonprofit Explorer: Research Tax-Exempt Organizations Праверана 1 лістапада 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q98384384'></a>
2. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-american-art-museum
3. https://siarchives.si.edu/history/national-museum-american-indian
4. https://siarchives.si.edu/history/national-museum-african-art
5. https://siarchives.si.edu/history/national-portrait-gallery
6. https://siarchives.si.edu/history/hirshhorn-museum-and-sculpture-garden
7. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-astrophysical-observatory
8. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-environmental-research-center
9. https://siarchives.si.edu/history/cooper-hewitt-national-design-museum
10. https://siarchives.si.edu/history/national-museum-natural-history
11. https://siarchives.si.edu/history/national-museum-american-history
12. https://siarchives.si.edu/history/anacostia-community-museum
13. https://siarchives.si.edu/history/freer-gallery-art
14. https://siarchives.si.edu/history/arthur-m.-sackler-gallery
15. https://siarchives.si.edu/history/national-museum-african-american-history-and-culture
16. https://siarchives.si.edu/history/national-zoological-park
17. https://siarchives.si.edu/history/national-air-and-space-museum-and-udvar-hazy-center
18. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-institution-archives
19. https://siarchives.si.edu/history/museums
20. https://siarchives.si.edu/history/national-postal-museum
21. https://siarchives.si.edu/history/archives-american-art
22. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-conservation-biology-institute-scbi
23. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-marine-station-fort-pierce
24. https://siarchives.si.edu/history/museum-conservation-institute
25. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-institution-libraries
26. https://siarchives.si.edu/history/smithsonian-research-centers
27. https://siarchives.si.edu/history/arts-and-industries-building
28. GRID Release 2018-11-14 — 2018-11-14 — 2018. — doi:10.6084/M9.FIGSHARE.7346852

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q59396171'></a>
29. Scilit Праверана 24 сакавіка 2020.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q77125337'></a>
30. Library of Congress Library of Congress Name Authority File Праверана 24 сакавіка 2020.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18912790'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17109002'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454'></a>
31. https://siarchives.si.edu/collections/siris_sic_1178 Праверана 24 сакавіка 2020.
32. https://smconservation.gmu.edu/about-us/ Праверана 6 ліпеня 2020.
33. https://gardens.si.edu/collections/archives/ Праверана 9 верасня 2020.
34. smithsonianmag.com