Спецыяльныя правы запазычання
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Спецыяльныя правы запазычання (СПЗ) або СДР[1] (англ.: Special Drawing Rights, SDR, SDRs) — штучнае рэзервовае і плацежны сродак, які эмітуецца Міжнародным валютным фондам (МВФ). Мае толькі безнаяўную форму ў выглядзе запісаў на банкаўскіх рахунках. Банкноты не выпускаліся.
Гэты плацежны сродак быў створаны МВФ у 1969 годзе як дадатак да існуючых рэзервовых актываў краін-членаў. Асноўная мэта стварэння: пераадоленне парадоксу Трыфіна ў рамках Брэтан-Вудскай валютнай сістэмы — супярэчнасці паміж міжнародным характарам выкарыстання і нацыянальнай прыродай валют.
Не з’яўляецца ні валютай, ні даўгавым абавязацельствам[2]. У цяперашні час СДР, акрамя разлікаў паміж Фондам і яго членамі, выкарыстоўваюцца 14 афіцыйнымі арганізацыямі, так званымі іншымі трымальнікамі СДР. Тры дзяржавы ўсталявалі парытэты сваіх валют у СДР (у канцы 80-х гадоў іх было 11); каля 10 міжнародных і рэгіянальных арганізацый выкарыстоўваюць СДР ў якасці падліковай адзінкі. Шэраг міжнародных арганізацый выкарыстоўвае СДР для выражэння ў іх грашовых адзінак: коштаў, тарыфаў за паслугі сувязі, перавозкі і г д. Выкарыстоўваецца для рэгулявання сальда плацежных балансаў, для пакрыцця дэфіцыту плацежнага балансу, папаўнення рэзерваў, разлікаў па крэдытах МВФ.
Міжнародны код згодна ISO 4217 — XDR.
Remove ads
Фарміраванне кошту
Курс СПЗ публікуецца штодня і вызначаецца на аснове даляравага кошту кошыку з пяці вядучых валют: долар ЗША, еўра, кітайскі юань, іена і фунт стэрлінгаў. Да ўвядзення еўра з 1981 года курс быў прывязаны да кошыка з пяці валют: долара ЗША, нямецкай маркі, французскага франка, іены і фунта стэрлінгаў. Кітайскі юань быў уключаны ў кошык МВФ 1 кастрычніка 2016 года[3]. Першапачаткова выпушчаныя СДР ўяўлялі сабой ўмоўныя адзінкі з залатым утрыманнем 0,888671 г, што адпавядала залатому зместу долара ў момант увядзення СДР ў 1970 годзе. Адсюль і першапачатковае курсавое суадносіны 1 СДР = 1 дол. Яно змянялася ў выніку двух дэвальвацый амерыканскай валюты ў 1971 годзе (1 СДР = 1,0857 дал.) і ў 1973 годзе (1 СДР = 1,20635 дал.). З 1 ліпеня 1974 года курс 1 адзінкі СДР стаў вылічацца на аснове сярэднеўзважанага курсу 16, а з 1 студзеня 1981 года — пяці валют, якія вызначаюцца па статуце фонду як «свабодна карыстаныя валюты».
Вага валют у кошыку пераглядаецца кожныя пяць гадоў.
Працэнтная стаўка СПЗ пераглядаецца штотыдзень. Яна грунтуецца на сярэднеўзважанай велічыні працэнтных ставак на кароткатэрміновыя пазыкі на грашовых рынках валютнага кошыка СПЗ.
У сувязі з развіццём сусветнага эканамічнага крызісу у сакавіку 2009 года Кітай прапанаваў на базе СПЗ стварыць сусветную рэзервовую валюту, якая магла б замяніць у гэтай якасці долар ЗША[5]. Мяркуецца пашырыць базавы валютны кошык[6]. У перспектыве гэта можа прывесці да з’яўлення ў наяўным абароце новай сусветнай валюты, як у свой час з ЭКЮ з’явіўся Еўра.
Remove ads
Эмісія
Выпуск СДР ажыццяўляўся серыямі:
- у пачатку 1970-х гадоў — на суму 9,3 млрд СДР;
- у 1979—1981 гадах — 12 млрд СДР;
- у жніўні 2009 года — 161,2 млрд СДР;
- у верасні 2009 года — 21,5 млрд СДР (разам за 2009 год: 182,7 млрд СДР);
- у жніўні 2021 года — 456 млрд СДР (650 млрд долараў ЗША).
Гл. таксама
Крыніцы
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads