Сэрвач (прыток Нёмана)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сэрвач.

Сэрвач  — рака ў Беларусі, левы прыток Нёмана на тэрыторыі Баранавіцкага (пачынаецца каля вёскі Сялявічы), Карэліцкага і Навагрудскага раёнаў.

Сэрвач
Характарыстыка
Даўжыня	64 км
Басейн	747 км²
Расход вады	4,8 м³/с
Вадацёк
Выток
• Каардынаты	53°17′41″ пн. ш. 25°55′27″ у. д.HGЯO
Вусце	Нёман
• Каардынаты	53°38′46″ пн. ш. 26°13′30″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма	Нёман → Балтыйскае мора
Краіна	Беларусь
— выток, — вусце

Асноўныя прытокі — Петухоўка, Карчоўка, Нёўда, Рута (злева).

Назва

На думку А. Ванагаса, аснова Serv- у літоўскіх гідронімах Servas, Servelis (азёры), Sarva (рака) звязаная з літоўскім serventi «паціху цячы, струменіць»^[1]. Паводле Ю. Покарнага, ад індаеўрапейскага *sreu- «цячы», *sreṷo- «плынь» і карацейшага *ser- «цячы» паходзяць ст.-інд. srávati «цячэ», ст.-ірл. sruaimm «рака», літ. sravéti «слаба цячы», ст.-слав. struja, пол. strumień і інш.^[2].

На думку У. Тапарова, назвы Свіслач, Іслач, Нарач утрымоўваюць у другой частцы (-ач) балц. akis «крыніца»^[3]. Паводле Ю. Покарнага, ад індаеўрапейскага *okṷ(e)s- паходзяць ст.-інд. áksi, лац. oculus, гоц. augō, літ. akis, рус. oko «вока», серб. okno, літ. ãkas «палонка», лат. aka «калодзеж» і інш.^[4].

Паводле У. Тапарова, некалькі сотняў утварэнняў з другім членам upė/upis/upys адзначана ва ўсходнебалтыйскай вобласці, а таксама ў латышскай, прускай гідраніміі^[5]. На думку К. Бугі, канчатак -da ў ятвяжскіх гідронімах узыходзіць да меркаванага слова *udā «рака»^[6].

Апісанне

Даўжыня ракі 63 км. Сярэднегадавы расход вады ў вусці 4,8 м³/с. Плошча вадазбору 770 км².

Даліна ў вярхоўі шырынёй 0,3—0,5 км, у сярэднім цячэнні 1—1,5 км. Пойма двухбаковая, забалочаная або лугавая, пераразаюць меліярацыйнымі каналамі, у вярхоўі шырынёй 50—100 м, у сярэднім цячэнні 400—600 м, у вусці 2—1 км. Рэчышча звілістае, у ніжнім цячэнні каналізаванае; у вярхоўі рака зарэгулявана вадасховішчам Кутаўшчына. Берагі супясчаныя, радзей тарфяністыя, часцей крутыя.

Найвышэйшы ўзровень разводдзя ў пачатку дэкады сакавіка, сярэдняе перавышэнне ўзроўню вады каля вёскі Беразавец дасягае 2 м.

На беразе ракі археалагічныя помнікі — каля вёскі Панямонь паселішчы першабытных людзей 4—2-га тысячагоддзяў да н.э., у гарадскім пасёлку Гарадзішча і каля вёскі Сёгда гарадзішча IX—XIII ст. Каля вёскі Карчоўка помнік садова-паркавага мастацтва — Туганавіцкі парк (XVIII ст.), каля парку валун — Камень філарэтаў.

Зноскі

1. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 296.
2. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1003.
3. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 207.
4. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 775—777.
5. В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 170—171.
6. K. Būga. Jotvingių žemės upių vardų galūnė -da. // Tauta ir žodis. — 1923. — Т. 1. — С. 100.