Ушмаль

Ушмаль (Uxmal) — руіны некалі буйнога горада Мая на паўночным захадзе паўвострава Юкатан, на тэрыторыі сучаснага мексіканскага штата Юкатан, у 68 км на поўдзень ад горада Мерыда. Назва Ушмаль паходзіць ад «ox-mal», што на мове мая азначае «тры разы» (магчыма, маюцца на ўвазе тры перыяды існавання горада — гэта значыць, пасля заснавання былі яшчэ два аднаўленні).

Панарама руін горада Ушмаль

Руіны палаца ва Ушмале

Піраміда Чараўніка

Разам з цырыманіяльным комплексам Лабна і палацавым комплексам Сайіль абвешчаны ў 1996 г. помнікам Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Заснаванне горада

Горад заснаваны 10.9.0.0.0 | (2 Ahau 13 Mac), што адпавядае 15 жніўня 1007 г, заснавальнік Ах Суйток Тутуль Шыу (акрамя таго, ёсць легенды аб яшчэ двух, больш старажытных, заснаваннях).

Гісторыя

Гл. таксама: Маяпанская ліга

Адзін з культурных і палітычных цэнтраў старажытных мая на паўвостраве Юкатан (Мексіка). Час заснавання і найстаражытнейшая гісторыя Ушмаля пакуль невядомыя. У канцы Х ст. н. э. Ушмаль быў захоплены племем тутуль-шыу, звязаным з тальтэкамі. У XIII—XV стст. Ушмаль вёў міжусобныя войны з Маяпанам і Чычэн-Іцой за палітычнае валадарства на Юкатане. Дакладная храналогія гэтых падзей смутная з-за супярэчнасцей у крыніцах, але, верагодна, у пачатку XIII ст. н. э. Ушмаль быў разгромлены войскамі Маяпана. Тутуль-шыу перанеслі сваю сталіцу ў г. Ваб. Войны скончыліся падзеннем Маяпана ў 1441 г.

Апісанне

Разваліны Ушмаля дзеляцца на 6 груп, неаднаразова даследаваліся (з XIX ст.) археолагамі ЗША і Мексікі (Дж. Стывенс, У. Холмс, К. Руперт, А. Рус, Х. Акоста, С. Саэнс і інш.) Праведзена частковая рэстаўрацыя будынкаў. Сярод шматлікіх помнікаў манументальнай архітэктуры найбольш значныя: «Палац кіраўніка» — адзін з найпрыгажэйшых будынкаў Ушмаля, багата упрыгожаны скульптурай і мазаічным фрызам з 20 тыс. асобных пласцін, «Дом чараўніка» — храм на пірамідзе (вышыня 30 м), «Галубятня», «Жаночы манастыр» — комплекс з 4 будынкаў, навакольны ўнутраны двор, з аркай на паўднёвым баку, «Дом чарапах», «Дом карліка».

Навукоўцы мяркуюць, што ў горадзе жыло да 25 000 чалавек. Па стылістычных рысах будынкаў, што захаваліся да сённяшняга часу, можна аднесці да прамежку часу ад 700 да 1000 гадоў.

Характэрнымі для Ушмаля з'яўляюцца вялікія, квадратныя плошчы, па краях якіх знаходзяцца будынкі ў класічным стылі Пуук, а таксама пазнейшыя варыянты, якія сустракаюцца толькі тут.

Спасылкі

• Археолагі выявілі фасад Вялікай піраміды ва Ушмале, які адносіцца да ранняга класічнага перыяду (навіна ад 10.02.2009 г.)
• Ва Ушмале выяўлена складаная гідрасістэма (навіна ад 08.01.2009 г.)
• Ушмаль — горад мая(недаступная спасылка)

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ушмаль

Сусветная спадчына ЮНЕСКА, аб’ект № 791 рус. • англ. • фр.