Фагот (СТРК)

«Фагот» (індэкс ГРАУ — 9К111, па класіфікацыі МА ЗША і НАТА — AT-4 Spigot, англ.: Кран (утулка)^[1]) — савецкі/расійскі пераносны супрацьтанкавы ракетны комплекс з паўаўтаматычным камандным навядзеннем па правадах. Прызначаны для паразы візуальна назіраных нерухомых і рухомых з хуткасцямі да 60 км/г мэтаў (браняванай тэхнікі праціўніка, хованак і агнявых сродкаў) на далёкасцях да 2 км, а ракетай 9М113 — да 4 км.

9П135 «Фагот» на выставе «Тэхналогіі ў машынабудаванні», 2012.

Распрацаваны ў КБ прыборабудавання (Тула) і ЦНДІТДакМаш^[2]. Прыняты на ўзбраенне ў 1970 годзе. Мадэрнізаваны варыянт — 9М111-2, варыянт ракеты з павялічанай далёкасцю палёту і падвышанай бронепрабівальнасцю — 9М111М.^[3]

У комплекс уваходзяць:

• складаная партатыўная пускавая з апаратурай кіравання і механізмам пуску;
• ракета ў пускавым кантэйнеры 9М111 (або 9М113).

Канструкцыя і прынцып дзеяння

СТРК спрацоўвае па наступным крокам^[4][5]

1. Аператар візуальна наводзіць комплекс на мэту па аптычнаму прыцэлу. Сам СТРК не ўмее выяўляць і суправаджаць мэты, таму лічыцца паўаўтаматычным.
2. Аператар аддае каманду на пуск СТКР і спрацоўвае вышыбны рухавік.
3. Ракета 9М111, пакінуўшы СТРК, выпроствае рулі з тонкай нержавеючай сталі, якія проста за кошт іх пругкасці згортваюцца пры ўстаўцы ў ТПК.
4. За ракетай пачынае з шпулькі размотвацца провад кіравання.
5. Пасля таго як СТКР пакінуў СТРК, адкрываецца ахоўная шторка з лямпай у хваставой частцы ракеты.
6. Аптычны прыёмнік 9Ш119М1 на СТРК выяўляе вуглавыя каардынаты СТКР па працы лямпы і пачынае па провадзе аддаваць каманды па ўтрымліванні СТКР на лініі прыцэльвання. Прыёмнік 9Ш119М1 таксама можа паведаміць аператару, калі мэта спрабуе ставіць светлавыя перашкоды пры палёце СТКР.
7. Каманды, якія прымаюцца ад СТРК, ракета аддае на рулі электрамагнітнымі прывадамі. Пры гэтым пры аддачы каманд ракета выкарыстоўвае таксама дадзеныя ўбудаванага ў яе гіраскопу для ўліку сваёй бягучай кутняй арыентацыі ў прасторы. Траекторыя палёту ракеты — спіраль.
8. Паколькі СТРК не бачыць саму мэту, а толькі следчыць за прыцэлам аператара, то аператару неабходна самому ўтрымліваць мэту ў прыцэле, калі яна рухаецца, што патрабуе спецыяльнай падрыхтоўкі.

Ракета 9М111

Ракета 9М113 «Конкурс» (у пускавой устаноўцы) і ракета 9М111М «Факторыя» ў пускавым кантэйнеры (стаіць).

• Далёкасць стральбы: 70—2000 м^[2]
• Хуткастрэльнасць: 3 стрэл./ мін.
• Сярэдняя хуткасць палёту ракеты: 183 м/с^[2]
• Максімальная хуткасць палёту: 240 м/с
• Час палёту на максімальную далёкасць: 11 з
• Памеры ракеты, мм:
  • калібр (дыяметр корпуса): 120
  • даўжыня: 863
  • размах крылаў: 369
• Памеры кантэйнера, мм:
  • даўжыня: 1098
  • Шырыня: 150
  • вышыня: 205
• Маса ракеты ў ТПК: 13,42 кг.
• Маса ракеты без ТПК: 13 кг.
• Вага кумулятыўнай баявой часткі: 2,5
• Бронепрабівальнасць: да 600 мм^[2]
• Бронепрабівальнасць (пад вуглом 60°): 200 мм^[3]

Мадыфікацыі

• 
  З 120-мм ракетай 9М111 «Фагот».
• 
  З 135-мм ракетай 9М113 «Конкурс».
• 
  «Фагот» у 3-й мсд. 12 мая 2021.

Ракеты

• 9М111 Фагот (НАТА: AT-4 Spigot і AT-4A Spigot A) — на ўзбраенні з 1970 года. Калібр ракеты 120 мм.
• 9М111-2 Фагот (НАТА: AT-4B Spigot B) — ракета з мадэрнізаванай ДК. Калібр ракеты — 120 мм. Максімальная далёкасць стральбы — 2000 м. Бронепрабівальнасць БЧ — да 460 мм гамагеннай броні.
• 9М111М Факторыя / Фагот-М (НАТА: AT-4C Spigot C) — змененая канструкцыя корпуса і варонкі баявой часткі для размяшчэння зарада павялічанай масы і бронепрабівальнасці. Максімальная далёкасць стральбы — 2500 м^[6][7]
• 9М113 Конкурс — калібр ракеты 135 мм. Максімальная далёкасць стральбы — 75-3000 м. бронепрабівальнасць кумулятыўнай БЧ — да 600 мм.
• 9М113М Конкурс-М — калібр ракеты 135 мм. Далёкасць стральбы — 75-4000 м. Бронепрабівальнасць тандэмна-кумулятыўнай БЧ — да 800 мм за ДЗ.

Пускавыя прылады

• 9П135 — маса ПП 22,5 кг. можа выкарыстоўвацца толькі з ракетамі серыі 9М111 Фагот.
• 9П135М — можа прымяняцца для стральбы і навядзення як ракет 9М111 Фагот, як і 9М113 Конкурс.
• 9П135М1 — мадэрнізаваная версія 9П135.
• 9П135М2 — мадэрнізаваная версія 9П135.
• 9П135М3 — паступіла на ўзбраенне ў пачатку 1990-х гадоў. Мае 13 кг цеплавізар з далёкасцю навядзення да 2500 м (ноччу).
• 9С451М2 — ПП з начным прыцэлам, забяспечаным сістэмай аўтаматычнага зацямнення.

Эксплуатацыя

Аператары СТРК «Фагот»

Наяўнасць СТРК «Фагот» ва УС краін свету ацэньваецца наступнымі лікамі^[8]:

• Азербайджан: ?
• Алжыр: 100
• Ангола: 100
• Арменія — 12 адзінак, па стане на 2016^[9]
• Афганістан: 100
• Беларусь: 500
• Балгарыя: 222
• Боснія і Герцагавіна: 52
• Венгрыя: 50
• В’етнам
• ГДР
• Грэцыя: 262
• Грузія — некаторая колькасць, па стане на 2017 год^[10].
• Індыя: 100
• Іарданія
• Іран
• Ірак
• Емен: 100
• Казахстан
• Кіргізія: 24^[11]
• КНДР
• Куба: 100
• Кувейт: 100
• Лівія: 100
• Малдова: у складзе БМД-1
• Мазамбік: 10
• Нікарагуа
• Перу
• Польшча: 100
• "'Расія: 1000"'
• Румынія
• Сербія: 250
• Сірыя: 100
• Славакія: 50
• Славенія: 10 (выведзены з эксплуатацыі)
• Узбекістан
• Украіна: 800
• Фінляндыя: некалькі сотняў ПП 9П135М-1 (выведзены з эксплуатацыі) і мадэрнізаваных ракет 9М111-2
• Харватыя: 81^[12]
• Чэхаславакія
• Чэхія: 50
• Эфіопія: 50

Комплекс 9К111 «Фагот» экспартаваўся ў многія краіны свету і ўжываўся ў многіх лакальных канфліктах. Так, у 2004 годзе была затрымана машына з СТРК у Паўднёвай Асеціі.^[13] «Фагот» актыўна выкарыстоўваўся падчас вайны ў Паўднёвай Асэтыі, у прыватнасці падчас бою ў сяле Нікозі.^[14]

У жніўні 2015 года было апублікавана відэа, на якім у ходзе ўзброенага канфлікту ў Емене, паўстанцам-хусітам атрымоўвалася знішчыць з дапамогай СТРК «Фагот» танкі амерыканскага вытворчасці M1 Abrams, якія складаліся на ўзбраенні Саудаўскай Аравіі^[15].