Васілёк лугавы

Васілёк лугавы^[1] (Centaurea jacea) — від шматгадовых палявых пустазельных травяністых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae).

Васілёк лугавы
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Carduoideae Трыба:  Cardueae Падтрыба:  Centaureinae Род:  Васілёк Від:  Васілёк лугавы
Міжнародная навуковая назва
Centaurea jacea L.
Сінонімы
Centaurea pratensis Thuill
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   36962 NCBI   351340 EOL   467797 GRIN   t:9821 IPNI   190753-1 TPL   gcc-51717

Паходжанне назвы

Лацінская назва роду паходзіць ад імя міфічнага істоты кентаўра Хірона, які лічыўся адным з лепшых лекараў. Відавая назва ў перакладзе з лацінскай азначае «сіні», «цёмна-блакітны».

Народныя назвы: валошка, раннік, цвяклоў лясная, васілёк, шапашнік, бабоўнік, мядзвежыя галоўкі^[2][3][4].

Апісанне

Батанічная ілюстрацыя

Васілёк лугавы — шматгадовая травяністая расліна з роду васілёк (Centaurea), вышынёй звычайна каля метра.^[5]

Прамастаячыя, дужыя, шурпатыя навобмацак пабегі ў верхняй частцы разгалінаваныя, заканчваюцца адзінкавымі кошыкамі. Лісце — падоўжанае, сіваватае ад пуху, якім пакрыта.

Нераскрыты кошык уяўляе сабой жаўтлявы, гладзенькі шарык. Квітнее на працягу ўсяго лета, з чэрвеня да верасня^[5], упрыгожваючы лугі і паляны яркімі ружовымі плямамі. Асобныя квітнеючыя расліны могуць сустракацца нават восенню, пасля лістапада.

Колькасць храмасом 2n = 22,44^[6]

Марфалагічна вельмі зменлівы від.

Кветкі васілька лугавога ўяўляюць сабой лілова-ружовыя, радзей белыя суквецці-кошыкі, якія змяшчаюцца на канцы сцябла па 1 ці па 2.^[5]. У іх два тыпу кветак: краявыя — варонкападобныя, бясполыя (без тычачак і песцікаў). Іх задача — прыцягнуць насякомых-апыляльнікаў да сярэдніх, больш сціплых знешне, трубчастых кветак. У іх ёсць і тычачкі, і песцік. Плод васілька — сямянка з чубком да 3 мм у даўжыню. Цікава ўладкована апыленне ў васількоў. У кожным трубчастым пялёстку пылок сабраны ў камячок ля яго верхняга краю, а зубцы адгіба вянца самкнёныя над ёй, як вечка. Калі насякомае тычыцца кветкі, зубцы адкрываюцца, трубка «скурчваецца», слізгаючы ўніз, і камячок пылка выштурхваецца вонку пад брушка насякомага. Пасля гэтага кветка зноў закрываецца да наступнага штуршка. Звычайна ў кветцы 5-6 «порцый» пылка.

Арэал і біялогія

Родныя вобласці яго ўзнікнення — Еўропа і Заходняя Азія, але ён сустракаецца і ў некаторых месцах за межамі гэтага арэалу.^[7] На тэрыторыі былога СССР расце ў еўрапейскай частцы, у Крыму і на Каўказе. У Беларусі сустракаецца паўсюдна.^[5]

Расце на лугах, лясных узлесках і па абочынах дарог.

Хімічны склад

Утрымлівае дубільныя рэчывы, цэнтаўрын (ксантагліказід)^[5]

Значэнне і ўжыванне

Васількі — добрыя меданосы.^[5]

Выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне, валодае мачагонным, жоўцегонным, супрацьзапаленчым, абязбольвальным дзеяннем.

Водны настой травы ўжываюць пры вадзянцы, жаўтусе, затрымкі менструацый, настой каранёў — як звязальны сродак пры дыярэях.^[5]

З лісця атрымліваюць жоўтую фарбу.^[5]

Галерэя

• 
  Васілёк лугавы у Беларусі
• 
• 
• 

Галерэя фота пылку пад мікраскопам

• 
  Васілёк лугавы. Пылок. Павелічэнне ў 4 разы
• 
  Васілёк лугавы. Пылок. Павелічэнне ў 10 разоў
• 
  Васілёк лугавы. Пылок. Павелічэнне ў 40 разоў
• 
  Васілёк лугавы. Пылок. Павелічэнне ў 60 разоў

Літаратура

• Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)

Спасылкі

• Василёк луговой. Описание и применение (руск.)

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 34. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
3. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
4. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
5. Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)
6. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
7. Germplasm Resources Information Network (GRIN) Архівавана 6 красавіка 2011.