Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц»

Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц» (ням.: Luftlandebataillon zur besonderen Verfügung «Dallwitz»), вядомы таксама, як дыверсійна-выведвальная школа «Дальвіц» — воінскае фарміраванне спецыяльнага прызначэння ў падпарадкаванні Абвера. У яго склад уваходзілі найбольш падрыхтаваныя салдаты і афіцэры Беларускай краёвай абароны і беларускай паліцыі, пераважна сябры Беларускай незалежніцкай партыі. Батальён быў заснаваны ў ліпені 1944 г.

Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц»
ням.: Luftlandebataillon zur besonderen Verfügung «Dallwitz»
Палацавы комплекс у в. Камерава (Вальбуш), які выкарыстоўваўся як батальённы лагер.
Гады існавання	1944—1945
Краіна	Трэці рэйх
Падпарадкаванне	Абвер
Уваходзіць у	Абверкаманда-203
Тып	падраздзяленне спецыяльнага прызначэння
Складаецца з	2 рот
Функцыя	дыверсіі ў тылу праціўніка
Колькасць	каля 200 чал.
Дыслакацыя	Дальвіц Вальбуш
Удзел у	Другая сусветная вайна Вялікая Айчынная вайна

Другая сусветная вайна

Па задумах кіраўнікоў абвера, асабісты склад батальёна павінен быў выкарыстоўвацца ў тыле савецкіх войскаў для правядзення разведвальных і дыверсійных аперацый. Курсанты вывучалі падрыўную і сапёрную справы, тапаграфію, тактыку вядзення партызанскага бою, тыпы зброі. Рыхтавалася група дзяўчат-радыстак. Начальнікам школы быў маёр рэзерву Георг Геруліс, ягонымі намеснікамі: Барыс Рагуля і Усевалад Родзька (адказваў таксама за палітычную падрыхтоўку асабовага складу батальёна).

Да восені 1944 г. асабовы склад батальёна налічваў больш за 200 чал., якія былі размеркаваны па дзвюх ротах: 1-я «Паўночная» (камандзір — лейтэнант Андрэй Рудак) і 2-я «Паўднёвая» (камандзір — лейтэнант Міхась Зуй). У выпадку непазбежных страт батальён павінен быў напаўняцца салдатамі і афіцэрамі 1-га кадравага батальёна БКА^[1].

Жаўнеры батальёну насілі ў асноўным стандартныя шэра-зялёныя мундзіры вермахта са знакамі адрознення, якія былі прынятыя ў БКА ў 1944 г. з улікам загадаў шэфа Галоўнага кіраўніцтва вайсковых спраў БЦР № 6 ад 25 кастрычніка 1944 г. і загада № 43 ад 3 сакавіка 1945 г. Калі ў першым гаворка ішла пра «беларускае за мяжой», то ў другім змяшчалася дакладная інфармацыя наконт абавязковага ўжывання згаданых знакаў адрознення і абмундзіравання для дэсантнікаў «Дальвіц»^[2]

Увосень на тэрыторыю Беларускай ССР скінулі з самалётаў некалькі атрадаў і асобных дэсантнікаў. Частку адразу адлавілі і ліквідавалі савецкая контрразведка, іншыя арганізавалі партызанскую барацьбу.

У пачатку лістапада 1944 г. школа і батальён перадыскалаваліся ў Вальбуш. Пазней пераехаў пад Берлін, потым у Чэхію. У канцы сакавіка 1945 г. У. Родзька заключыў пагадненне з кіраўніком «Ягдфэрбанд—Ост СС» Ота Скарцэні аб павелічэнні складу батальёна да 700—800 чал. і яго перадыслакацыі з Чэхіі на тэрыторыю савецкай Беларусі. У маі 1945 г. чэшскія партызаны раззброілі батальён, а У. Родзька абвесціў пра роспуск.

Пасляваенная партызанская дзейнасць

Батальён быў падзелены на групы, якія прабіваліся на Захад або на тэрыторыю Беларусі. Атрад У. Родзькі перабраўся на Беласточчыну, дзе яго самога і арыштавалі. Рэшта ўдзельнікаў батальёна ўвязалася ў партызанскую барацьбу у Белавежскай і Налібоцкай пушчах.

Адлюстраванне ў масавай культуры

У верасні 2013 г. тэлеканал БелСат паказаў дакументальны фільм рэжысёра Антона Цялежнікава «Праклятыя і забытыя» (у 2 частках), пра беларускіх жаўнераў, якія прайшлі падрыхтоўку ў нямецкай дыверсійнай школе «Дальвіц»:

• «Праклятыя і забытыя», дак. фільм, ч. 1 
• «Праклятыя і забытыя», дак. фільм, ч. 2

Глядзіце таксама

• 1-ы Беларускі штурмавы ўзвод

Зноскі

1. Чуев, С. Н. Спецслужбы Третьего Рейха: [В 2 кн.] / Сергей Геннадьевич Чуев. Кн. 1. — СПб.: Нева, 2003. — 381, [1] с., [8] л. ил., портр. — С. 197 — 198. — (Досье. Спецслужбы мира). — ISBN 5-7654-2826-6.
2. Грыбоўскі, Ю. Абмундзіраванне беларускіх вайсковых фармаванняў на нямецкай службе падчас Другой сусветнай вайны / Юры Грыбоўскі; [Пер. з пол. А. Берасьнеў] // ARCHE Пачатак. – 2010. – № 5 (92). – Травень. – С. 475 – 508. — ISSN 1392-9682. Са спасылкай на: Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь. — Ф. 383. — Воп. 1. — Спр. 11а. — Арк. 233 — 234, 313.