GRASP

GRASP (англ.: general responsibility assignment software patterns — агульныя шаблоны размеркавання адказнасцей; таксама існуе англійскае слова «grasp» — «кантроль, хватка») — шаблоны, якія выкарыстоўваюцца ў аб’ектна-арыентаваным праектаванні для вырашэння агульных задач па прызначэнню адказнасцей класам і аб’ектам.

У кнізе Крэга Лармана «Ужыванне UML і шаблонаў праектавання» 9 такіх шаблонаў: кожны дапамагае вырашыць нейкую праблему, якая ўзнікае як у аб’ектна-арыентаваным аналізе, гэтак і ў практычна ўсякім праекце па распрацоўцы праграмнага забеспячэння.^[1] Такім чынам, шаблоны «G.R.A.S.P.» — добра дакументаваныя, стандартызаваныя і правераныя часам прынцыпы аб’ектна-арыентаванага аналізу, а не спроба прыўнесці нешта прынцыпова новае.

Каталог шаблонаў

Сціслая характарыстыка дзевяці шаблонаў:

1. Інфармацыйны эксперт (Information Expert)

Шаблон вызначае базавы прынцып размеркавання адказнасцей:

Адказнасць мае быць прызначана таму, хто валодае максімумам патрэбнай інфармацыі для выканання — інфармацыйнаму эксперту.

Гэты шаблон — самы яскравы і важны з дзевяці. Калі яго не ўлічыць — атрымаецца спагеці-код, у якім цяжка разабрацца.

Лакалізацыя ж адказнасцей, якая праводзіцца згодна шаблону:

• Павялічвае:
  • Інкапсуляцыю;
  • Прастату ўспрымання;
  • Гатоўнасць кампанентаў да паўторнага выкарыстання;
• Зніжае:
  • ступень зачэплівання.

2. Стваральнік (Creator)

Клас павінен ствараць экзэмпляры тых класаў, якія ён можа:

• Змяшчаць ці агрэгаваць;
• Запісваць;
• Выкарыстоўваць;
• Ініцыялізаваць, маючы патрэбныя даныя.

Можна сказаць, што шаблон «Creator» — гэта інтэрпрэтацыя шаблону «Information Expert» у пытаннях стварэння аб’ектаў.

Альтэрнатыва — шаблон «Фабрыка» (стварэнне аб’ектаў канцэнтруецца ў асобным класе).

3. Кантролер (Controller)

• Адказвае за аперацыі, запыты на якія прыходзяць ад карыстальніка, і можа здзяйсняць сцэнарыі аднаго ці некалькіх варыянтаў выкарыстання (напрыклад, стварэнне і выдаленне);
• Не выконвае працу самастойна, а дэлегуе кампетэнтным выканаўцам;
• Можа ўяўляць сабой:
  • Сістэму ў цэлым;
  • Падсістэму;
  • Каранёвы аб’ект;
  • Прыладу.

4. Слабае зачэпліванне (Low Coupling)

«Ступень зачэплівання» — мера неадрыўнасці элемента ад іншых элементаў (альбо мера даных, якую ён мае пра іх).

«Слабае» зачэпліванне з’яўляецца ацэначнай мадэллю, якая дыктуе, як размеркаваць абавязкі, якія трэба падтрымваць.

«Слабае» зачэпліванне — размеркаванне адказнасцей і даных, якія забяспечваюць узаемную незалежнасць класаў. Клас з «слабым» зачэпліваннем:

• Мае слабую залежнасць ад іншых класаў;
• Не залежыць ад знешніх змяненняў (змяненне ў адным класе аказвае слабы ўплыў на іншыя класы);
• Просты для паўторнага выкарыстання.

5. Высокая злучанасць (High Cohesion)

Высокая злучанасць класа — гэта ацэнкавая мадэль, скіраваная на ўтрыманне аб’ектаў належным чынам сфакусаванымі, кіраванымі і зразумелымі. Высокая злучанасць звычайна выкарыстоўваецца для падтрымання нізкага зачаплення. Высокая злучанасць азначае, што абавязкі элемента цесна злучаны і сфакусаваны. Разбіццё праграм на класы і падсістэмы з’яўляецца прыкладам дзейнасці, якая павялічвае злучанасць сістэмы.

І наадварот, нізкая злучанасць — гэта сітуацыя, пры якой дадзены элемент мае замнога незвязаных абавязкаў. Элементы з нізкай злучанасцю часта пакутуюць ад таго, што іх цяжка зразумець, цяжка скарыстаць, цяжка падтрымваць.

Злучанасць класа — мера сфакусаванасці прадметных абласцей яго метадаў:

• «Высокая» злучанасць — сфакусаваныя падсістэмы (прадметная вобласць вызначаная, кіруемая і зразумелая);
• «Нізкая» злучанасць — абстрактныя падсістэмы абцяжараны:
  • Успрыманне;
  • Паўторнае выкарыстоўванне;
  • Падтрымка;
  • Устойлівасць да знешніх змяненняў.

6. Полімарфізм (Polymorphism)

Будова і паводзіны сістэмы:

• Вызначаюцца данымі;
• Зададзены паліморфнымі аперацыямі яе інтэрфейсу.

Прыклад: Адаптацыя камерцыйнай сістэмы да разнастайнасці сістэм уліку падаткаў можа быць забяспечана праз знешні інтэрфейс аб’ектаў-адаптараў.

7. Чыстая выдумка (Pure Fabrication)

Не адносіцца да прадметнай вобласці, але:

• Змяншае зачэпліванне;
• Павялічвае злучанасць;
• Спрашчае паўторнае выкарыстанне.

«Pure Fabrication» адлюстроўвае канцэпцыю сэрвісаў у мадэлі праблемна-арыентаванага праектавання.

Прыклад задачы: Не выкарыстоўвая сродкі класа «А», унесці яго аб’екты ў базу даных.

Вырашэнне: Стварыць клас «Б» для запісу аб’ектаў класа «А».

8. Перанакіраванне (Indirection)

Слабае зачэпліванне між элементамі сістэмы (і магчымасць паўторнага выкарыстання) забяспечваецца прызначэннем прамежкавага аб’екта іх пасярэднікам.

Прыклад: У архітэктуры Model-View-Controller, кантролер (англ. controller) саслабляе зачэпліванне даных (англ. model) з іх прадстаўленнем (англ. view).

9. Устойлівасць да змяненняў (Protected Variations)

Шаблон бароніць элементы ад змянення іншымі элементамі (аб’ектамі ці падсістэмамі) з дапамогай вынясення ўзаемадзеяння ў фіксаваны іінтэрфейс, праз які (і толькі праз які) магчыма ўзаемадзеянне між элементамі. Паводзіны могуць вар’іравацца толькі праз стварэнне іншай рэалізацыі інтэрфейса.

Зноскі

1. Larman, Craig. Applying UML and Patterns — Third Edition.