Венгерскія ваеннапалонныя ў СССР

Венгерскія ваеннапалонныя ў СССР — вайскоўцы венгерскай арміі, узятыя ў палон савецкімі вайскамі падчас Вялікай Айчыннай вайны. Пасля заканчэння вайны з Германіяй і яе саюзнікамі, сярод якіх была Венгрыя, выкарыстоўваліся на прымусовых работах па адбудоўле гаспадаркі разам з цывільнымі венгерскімі грамадзянамі. Іх трымалі ў спецыяльных лагерах у заходніх рэгіёнах СССР пераважна ва Ўкраіне і Беларусі. Як правіла венграў трымалі асобнымі аддзяленнямі ў адных лагерах з прадстаўнікамі іншых нацыянальнасцяў.

Колькасць ваеннапалонных Германіі і яе саюзнікаў у СССР

Звесткі пра колькасць ваеннапалонных УС Германіі і яе саюзнікаў у лагерах НКУС СССР на 22 красавіка 1956 г^[1]. (У гэту табліцу не ўваходзяць калабарацыяністы з грамадзян СССР, а звесткі даюцца па нацыянальным паходжанні палонных, а не іх краіне пражывання.)

	Нацыянальнасць	Усяго ўлічала ваеннапалонных	Вызвалена і рэпатрыявана	Памерла ў палоне
	немцы	2 171 312	2 031 743	297 250
	аўстрыйцы	156 681	145 790	10 891
	чэхі і славакі	69 977	65 954	4 023
	французы	23 136	21 811	1325
	югаславы	21 830	20 354	1476
	палякі	60 277	57 149	3128
	галандцы	4730	4530	200
	бельгійцы	2014	1833	181
	люксембуржцы	1653	1560	93
	іспанцы	452	382	70
	датчане	456	421	35
	нарвежцы	101	83	18
	іншыя нацыянальнасці	3989	1062	2927
	Усяго па Вермахту	2 733 739	2 352 671	381 067
	%	100 %	86,1 %	13,9 %
	Венгры	513 766	459 011	54 755
	Румыны	187 367	132 755	54 612
	Італьянцы	48 957	21 274	27 683
	Фіны	2377	1974	403
	Усяго па саюзнікам	752 467	615 014	137 753
	%	100 %	81,7 %	18,3 %
	Усяго ваеннапалонных	3 486 206	2 967 686	518 520
	%	100 %	85,1 %	14,9 %

Венгерскія ваеннапалонныя на тэрыторыі Беларусі

На тэрыторыі БССР венграў (ваеннапалонных і цывільных) - якіх паводле звестак даследчыка праблемы Шаркова было 5384 чал^[2]. - трымалі пераважна ў лагеры №183 ў Барысаве. Таксама некаторая колькасць венграў знаходзілася у лагерах №56 (Бабруйск) і №281 (Валкавыск)^[3]. У іншых лагерах пераважна знаходзіліся асобныя венгры. Так ў Магілёве згодна Мемарыяльнаму спісу венгерскіх грамадзян, памерлых у савецкіх лагерах, была зарэгістравана смерць Яноша Фодора ў 1945 г. ў спецшпіталі 3161^[3].

Рэпатрыяцыя і вызваленне

У 1946 г. пачалося вызваленне першых груп зняволеных венграў, якіх вярталі на Радзіму па хадатайніцтву ўрада Ферэнца Надзя. У пачатку 1950-х гг., асабліва пасля смерці Сталіна былі вызвалены астатнія ваеннапалонныя і цывільныя венгры. Гісторыкі маюць розныя ацэнкі таго сколькі венграў пабывалі ў лагерах НКУС у 1944-1955 гг^[4]. (ёсць напр, ацэнкі, што падчас дэсталінізацыі было взывалена 10 тыс. чал^[5].), але відавочна яны былі самай буйной нацыянальнай групай пасля немцаў.

Зноскі

1. ЦХИДК. Ф.1п, оп. 32-6, д.2, л.8-9.
2. В. Черкасова ЗАЛОЖНИКИ ВОЙНЫ. После окончания боев ими остаются военнопленные Архівавана 15 жніўня 2022.// Белгазета 17.09.2001, №36 (302)
3. Мемарыяльны спіс венгерскіх грамадзян, памерлых у савецкіх лагерах(недаступная спасылка)
4. Tamás Stark “Malenki Robot” – Hungarian Forced Labourers in the Soviet Union (1944–1955)
5. Tamás Stark. Ethnic Cleansing and Collective Punishment: Soviet Policy Towards Prisoners of War and Civilian Internees in the Carpathian Basin» in: «Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe. (2003)