Савецкі ўльтыматум Літве

Савецкі ўльтыматум Літве — ультыматум, выстаўлены Савецкім Саюзам Літоўскай Рэспубліцы 14 чэрвеня 1940 года.

Паводле савецка-літоўскага дагавора ад 10 кастрычніка 1939 года на тэрыторыі Літвы ўжо размяшчаліся 20 000 савецкіх салдатаў. Выкарыстоўваючы як падставу антысавецкі характар Балтыйскай Антанты^[1], стварэнне якой СССР раней падтрымліваў, савецкі ўрад запатрабаваў арыштаваць вышэйшых службовых асоб літоўскай паліцыі, абвінавачаных у правакацыйных дзеяннях супраць савецкага гарнізона, сфарміраваць прасавецкі ўрад і дапусціць знаходжанне на тэрыторыі рэспублікі неабмежаванага кантынгенту савецкіх войскаў. На выкананне патрабаванняў адводзіўся час да 10:00 15 чэрвеня, у адваротным выпадку Масква абяцала ўсё роўна ўвесці войскі. Ультыматум раскалоў кіруючыя колы Літвы: прэзідэнт Антанас Смятона настойваў на супраціўленні, яму супрацьстаяў генерал Вінцас Віткаўскас, камандуючы літоўскай арміяй. У выніку за прыняцце ўльтыматуму выказалася большасць членаў урада Літвы. Смятона і частка арміі пакінулі Літву, дадатковыя савецкія войскі ўвайшлі на яе тэрыторыю ў другой палове дня 15 чэрвеня. На наступны дзень аналагічныя ўльтыматумы атрымалі Латвія і Эстонія^[2].

Дзеянні СССР былі наступствам падпісання ў жніўні 1939 года дагавора аб ненападзе паміж Германіяй і Савецкім Саюзам і Дагавора аб дружбе і граніцы з нацысцкай Германіяй, сакрэтныя пратаколы якіх зафіксавалі размежаванне сфер інтарэсаў гэтых дзвюх дзяржаў ва Усходняй Еўропе^[3][4][5][6]. Паводле сакрэтнага пратакола да апошняга дагавора, Люблінскае і частка Варшаўскага ваяводстваў заставаліся за Германіяй, а Літва перадавалася ў сферу інтарэсаў СССР^[7].

Зноскі

1. Полпреды сообщают…. — М.: Международные отношения, 1990. — С. 371.
2. Прибалтийская операция 1940 г. (нявызн.). hrono.ru.
3. Сакрэтны дадатковы пратакол да пакта Молатава-Рыбентропа
4. Гісторыка-дакументальны дэпартамент МЗС Расіі. О «ПАКТЕ МОЛОТОВА-РИББЕНТРОПА» (Краткая справка) 24-07-2008
5. Семиряга М.И. Глава VI. Тревожное лето // Тайны сталинской дипломатии. 1939—1941.. — М.: Высшая школа, 1992. — 303 с. — 50 000 экз.
6. Большая историческая энциклопедия: Для школьников и студентов, с. 602: «Молотов»
7. Текст договоров о ненападении и о дружбе и границах между Германией и СССР // М. В. Пономарев, С. Ю. Смирнова. Новая и новейшая история стран Европы и Америки. Т. 3. Москва, 2000. С. 173—175.