Смердзякоўшчына

Смердзякоўшчына (руск.: Смердяковщина) — выраз, які апісвае пагарду і нянавісць рускіх да Расіі; разнавіднасць русафобіі.

Гісторыя тэрміна

Выраз з’явіўся ў 1890-я гады і быў звязаны з Паўлам Смердзяковым — героем рамана Фёдара Дастаеўскага «Браты Карамазавы». Смердзякоў — пазашлюбны сын Фёдара Паўлавіча Карамазава, яго лакей. Яму належаць словы:

Я ўсю Расію ненавіджу... у дванаццатым годзе было на Расію вялікае нашэсце імператара Напалеона французскага першага, і добра, каб нас тады пакарылі гэтыя самыя французы, разумная нацыя заваявала б вельмі дурную-с і далучыла да сябе. Зусім нават былі б іншыя парадкі.

Мікалай Бярдзяеў лічыў Смердзякова зваротным бокам Івана Карамазава, якія абодва былі нігілістамі. У сваёй кнізе «Духи русской революции» (1918) ён пісаў:

Дастаеўскі прадбачыў урачыстасць не толькі шыгалёўшчына, але і смердзякоўшчыны. Ён ведаў, што падымецца ў Расіі лакей і ў час вялікай небяспекі для нашай Радзімы скажа: „я ўсю Расію ненавіджу“. ... Паражэнства падчас вайны і было такой з’явай смердзякоўшчыны. Смердзякоўшчына і прывяла да таго, што “разумная нацыя“ нямецкая пакарае цяпер “дурную“ нацыю рускую[1].

Анатоль Луначарскі адзначаў у 1931 годзе, што для Дастаеўскага Смердзякоўшчына з’яўляецца вобразам рэвалюцыйных мас^[2].

Сучаснае выкарыстанне

Сакратар праўлення Саюза пісьменнікаў Расіі, пастаянны аўтар выданняў «Литературная Россия» і «Русь Державная», газеты «Завтра» Эдуард Валодзін у 1996 годзе пісаў, што смердзякоўшчына ў постсавецкай Расіі — «не проста сімптом нацыянальнага захворвання», а бягучая палітычная дактрына^[3].

У 2024 годзе тэлежурналіс Аркадзь Мамантаў у сваім фільме «Иноагенты»^[4][5] параўнаў са Смердзяковым вымушаных эміграваць расійскіх антываенных актывістаў і палітыкаў^[6][7].

Гл. также

• Тожабеларус