Якаў Валянцінавіч Радына

Якаў Валянцінавіч Радына (1 снежня 1946, в. Брылькі, Валожынскі раён, Мінская вобласць — 2016^[2]) — беларускі матэматык. Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар (1987), член-карэспандэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, загадчык кафедры функцыянальнага аналізу Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Якаў Валянцінавіч Радына
Дата нараджэння	1 снежня 1946(1946-12-01)
Месца нараджэння	Брылькі, Брыльскі сельсавет, Валожынскі раён, Маладзечанская вобласць, Беларуская ССР, СССР
Дата смерці	9 снежня 2016(2016-12-09)[1] (70 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Дзеці	Аляксандр Якаўлевіч Радына[d] і Мікалай Якаўлевіч Радына[d]
Род дзейнасці	матэматык
Навуковая сфера	функцыянальны аналіз
Месца працы	БДУ
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук
Навуковае званне	прафесар[d]
Альма-матар	БДУ
Прэміі	Прэмія Ленінскага камсамола Беларусі Сорасаўскі прафесар[d]
Узнагароды	Выдатнік народнай адукацыі БССР[d]

Біяграфія

У 1969 годзе скончыў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт (1969). З 1969 года працаваў у Беларускім дзяржаўным універсітэце. У 1972 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю «Да тэорыі лінейных ураўненняў у тапалагічных вектарных прасторах». У 1987 годзе — доктарскую дысертацыю «Экспаненцыяльныя вектары і дыферэнцыяльныя ўраўненні». З 1975 года — загадчык кафедры функцыянальнага аналізу Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Навуковая дзейнасць

Навуковыя працы па функцыянальнаму аналізу і яго дадатках: тэорыі аператараў, дыферэнцыяльна-аператарных ураўреннях, спектральнай тэорыі, тэорыі абагульненых функцый, неархімедаву аналізу, матэматычнай фізіцы. Распрацаваў якасную тэорыю лінейных дыферэнцыяльных ураўненняў з рэгулятарнымі аператарамі ў лакальна-выпуклых прасторах. Увёў паняцце вектара экспаненцыяльнага тыпу і на яго аснове пабудаваў функцыянальны падлік, які ўжываецца пры даследаванні дыферэнцыяльных і дыферэнцыяльна-аператарных ураўненнях. Пабудаваў (сум. з А. Б. Антаневічам) тэорыю нелінейных абагульненых функцый (мнемафункцый). Распрацаваў тэорыю абагульненых функцый і мнемафункцый на групе адэляў з ужываннем у матэматычнай і квантавай фізіцы. Даследаваў розныя межавыя задачы для ўраўненняў з частковымі вытворнымі. Быў навуковым рэдактарам першага ў Беларусі «Руска-беларускага матэматычнага слоўніка» (1993), сааўтарам і навуковым кансультантам першай у Беларусі «Матэматычнай энцыклапедыі» (2001).

Аўтар каля 150 навуковых прац, у тым ліку 10 манаграфій, падручнікаў і вучэбных дапаможнікаў. Навуковыя інтарэсы — функцыянальны аналіз; дыферэнцыяльна-аператарныя ўраўненні; ураўненні з частковымі вытворнымі; матэматычная фізіка; абагульненыя функцыі; неархімедаў, р-адычны і адэльны аналіз; алгебры абагульненых функцый; спектральная тэорыя; квантавая механіка.

Прэміі і ўзнагароды

• Прэмія Ленінскага камсамола Беларусі (1978).
• Нагрудны знак «Выдатнік народнай адукацыі БССР» (1986).
• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (1996, у аўтарскім калектыве) — за цыкл прац «Аператарныя метады ў дыферэнцыяльных ураўненнях».
• Ганаровы прафесар Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А. С. Пушкіна (2012)
• Ганаровы прафесар Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта (2013).

Навуковыя працы

• Линейные уравнения и борнология. Мн., 1982;
• Функциональный анализ и интегральные уравнения. Мн., 1984 (разам з А.Антаневічам);
• Векторы экспоненциального типа // ДУ. 1985. Т. 21, № 9.

Зноскі

1. https://nasb.gov.by/eng/members/pamyati-uchenogo/radyno.php
2. Памёр беларускамоўны матэматык Якаў Радына