Bashar al-Assad

Bashar al-Assad (arapski: بشار حافظ الأسد; rođen 11. septembra 1965) sirijski je političar i vojni oficir, te nekadašnji predsjednik Sirije od jula 2000. do njegovog svrgavanja s vlasti u decembru 2024.

Bashar al-Assad
Predsjednik Sirije
Vrijeme na dužnosti 17. juli 2000 – 8. decembar 2024.
Prethodnik	Hafez al-Assad
Nasljednik	Ahmed eš-Šara (2025)
Lični podaci
Rođenje	(1965-09-11) 11. septembar 1965 (60 godina) Damask, Sirija
Politička stranka	Baath
Supružnik	Asma al-Assad (2000–)
Djeca	3
Zanimanje	Državnik, političar, ljekar
Potpis

Kao predsjednik bio je vrhovni komandant sirijskih oružanih snaga i generalni sekretar Centralne komande arapske socijalističke Ba'as partije, koja nominalno zastupa neo-Ba'asističku ideologiju. Njegov otac i prethodnik bio je general Hafez al-Assad, čija je vlast između 1971. i 2000. označila preobrazbu Sirije iz republikanske države u dinastičku diktaturu pod čvrstom kontrolom elite kojom su dominirali alaviti, sastavljene od oružanih snaga i Mukhabarata (tajnih službi), koji su bili odani porodici al-Assad.

Biografija

Rođen i odrastao u Damasku, Assad je 1988. diplomirao medicinsku školu Univerziteta u Damasku i počeo da radi kao doktor u sirijskoj vojsci. Četiri godine kasnije pohađa postdiplomske studije u Western Eye Hospital u Londonu, specijalizirajući oftalmologiju. Godine 1994, nakon što je njegov stariji brat Bassel poginuo u saobraćajnoj nesreći, Bašar je povučen u Siriju kako bi preuzeo Basselovu ulogu nasljednika. Upisao je vojnu akademiju, preuzimajući odgovornost za sirijsku okupaciju Libana 1998.

Karijera

Godine 1985. se pridružio vojsci, i služio je u intendanturi. Prošao je kroz mnogobrojne vojne kurseve i vježbe. Dana 11. juna 2000. je unaprijeđen u rang generalnog sekretara i postavljen za komandanta Vojske i Oružanih snaga.

Dana 17. jula 2000, Assad je postao predsjednik, naslijedivši svog oca Hafeza, koji je umro 10. juna 2000. Serijom obračuna sa prostestantima u periodu 2001-2002. okončao je Damasko proljeće, period kulturnog i političkog aktivizma obilježen pozivima na transparentnost i demokratiju. Iako je Assad naslijedio strukture moći i kult ličnosti koje je stvorio njegovao otac, nedostajala mu je lojalnost koju je Hafez imao, što je dovelo do porasta nezadovoljstva protiv njegove vladavine. Kao rezultat toga, mnogi pripadnici Stare garde dali su ostavke ili su smijenjeni; a unutrašnji krug su zamjenili nepokolebljivi lojalisti iz alavitskih klanova. Rani programi ekonomske liberalizacije Assad pogoršali su nejednakosti i centralizirali društveno-političku moć lojalističke elite iz porodice al-Assad; otuđujući sirijsko ruralno stanovništvo, gradsku radničku klasu, biznismene, industrijalce i ljude iz nekada tradicionalnih uporišta Ba'atha. U februaru 2005. ubijen je libanski premijer Rafic Hariri, što je izazvalo Cedar revoluciju, koja je prisilila Assada da okonča sirijsku okupaciju Libana.

Assadov režim je bila izrazito personalistička diktatura,^{[1][2][3][4][5][6]} koja je vladala Sirijom kao totalitarnom policijskom državom.^{[7][8][9][10]}

Vladavinu Assada karakterizirala su brojna kršenja ljudskih prava i teška represija. Dok je njegova vlada sebe opisivala kao sekularnu, različiti politikolozi i posmatrači primjetili su da je njegov režim iskorištavao sektaške tenzije u zemlji. Prvu deceniju vlasti obilježila je intenzivna cenzura, pogubljenja po prijekom postupku, prisilni nestanci, diskriminacija etničkih manjina i opsežan nadzor od strane tajne policije Ba'athista. Sjedinjene Američke Države, Evropska unija i većina Arapske lige pozvali su na Assadovu ostavku na mjesto predsjednika 2011. nakon što je naredio nasilni udar na demonstrante Arapskog proljeća koja je dovela do građanskog rata u Siriji. Građanski rat je doveo do smrti oko 580.000 ljudi, od kojih je najmanje 306.000 civila, a pro-Assadove snage su uzrokovale više od 90% smrtnih slučajeva među njima.^[11] Rat je također prisilno raselio 14 miliona Sirijaca, sa preko 7 miliona izbjeglica, uzrokujući najveću izbjegličku krizu u svijetu. Dodatnih 154.000 civila je nestalo ili podvrgnuto proizvoljnom pritvoru; sa preko 135.000 pojedinaca koji su mučeni, zatvoreni ili ubijeni u vladinim pritvorskim centrima od 2023.^[12]

Izvršenje brojnih ratnih zločina i zločina protiv čovječnosti od strane Assadovog režima tokom sukoba dovelo je do međunarodne osude i izolacije.^{[13][14][15][16][17]} Procjenjuje se da je sirijska vojska izvela preko 300 hemijskih napada, a istrage UN-a su potvrdile da je izvršeno najmanje devet hemijskih napada od strane pro-Assadovih snaga.^[18] Najsmrtonosniji incident bio je hemijski napad u Ghouti 21. augusta 2013, koji je izazvao smrt 1.100-1.500 civila. U decembru 2013, visoki komesar UN-a za ljudska prava Navi Pillay izjavila je da nalazi iz istrage UN-a pokazuju Assadovu umješanost u ratnim zločinima. Istrage Zajedničkog istražnog mehanizma OPCW-UN i OPCW-UN IIT zaključile su da je Assadova vlada odgovorna za napad na Khan Shaykhun sarinom 2017. i hemijski napad Douma 2018. Spisak optužnica za ratne zločine vladinih zvaničnika i poslao ga Međunarodnom krivičnom sudu. Kanada i Holandija su 2023. podnijele zajedničku tužbu Međunarodnom sudu pravde optužujući Assadovu vladu za kršenje Konvencije UN protiv mučenja.^[19]