Citoliza

Citoliza ili osmotska liza, nastaje kada se ćelija raspada zbog osmotske neravnoteže koja je uzrokovala difuziju viška vode u ćeliju. Voda može ući u ćeliju difuzijom kroz ćelijsku membranu ili kroz selektivne membranske kanale nazvane akvaporini, koji uveliko olakšavaju protok vode.^[1] Javlja se u hipotoničnom okruženju, gdje se voda kreće u ćeliju putem osmoze i uzrokuje da se njen volumen povećava do tačke u kojoj volumen prelazi kapacitet membrane i ćelija pukne. Prisutnost ćelijskog zida sprečava da se membrana rasprsne, pa se citoliza događa samo kod životinja, uključujući i protozoa, u ćelijama koje nemaju ćelijske zidove. Obrnuti postupak je plazmoliza.

Krvne ćelije u otopinama s različitim osmotskim pritiskom. Citoliza bi rezultirala slikom s krajnje desne strane.

Mikrografije osmotskog pritiska na crvena krvna zrnca

Ljudska bijela krvna zrnca (gornja desna) u vodi nabubre dok ne puknu (u ~ 14 sekundi)

Kod sisara

Osmotska liza često je posljedica udara, zbog nepravilne perfuzije hranjivih tvari i uklanjanja otpada, mijenja alternativne ćelije metabolizma. Takva neispravnost rezultira dotokom vanćelijske tečnosti u ćelije.^[2] Uz to, protozoe imaju ćelijske membrane koje su manje propusne za vodu nego neke druge vrste.

Kod bakterija

Osmotska liza bi se mogla dogoditi kada se bakterijske ćelije tretiraju hipotoničnim rastvotom sa dodatkom lizocima koji uništava ćelijske zidove bakterija.

Prevencija

Različite ćelije i organizmi prilagodili su različitim načinima sprečavanja pojave citolize. Naprimjer, paramecium koristi kontraktilne vakuole, koje brzo izbacuju prekomjernu vodu kako bi se spriječilo njeno nakupljanje i na drugi način dogodila razgradnja (citoliza).^[2]

Također pogledajte

• Osmoza
• Osmotski pritisak
• Plazmoliza