Hematopoeza

Hematopoeza (grč. αἷμα - hema = krv + ποιεῖν - poesis = tvoriti, napraviti) je proces formiranja ćelijskih krvnih komponenti. Sve ćelijske komponente krvi su izvedenice hematopoetskih matičnih ćelija. Da bi se održale stabilne razine krvnih ćelija u perifernoj cirkulaciji, zdrava odrasla osoba, dnevno proizvede približno 10¹¹–10¹² novih uobličenih krvnih elemenata.^[1][2]

Dijagram koji pokazuje razvoj različitih krvnih ćelija iz matičnih ćelija hematopoeze u zrele ćelije

Matične hematopoetske ćelije

Glavni članak: Matične hematopoetske ćelije

Matične hematopoetske ćelije (HSC) se nalaze srži kostiju (koštanoj srži). One imaju jedinstvenu sposobnost da stvaraju sve druge tipove krvnih ćelija. >Ove matične ćelije su samoobnavljajuće; kad se umnožavaju, bar dio novonastalih ćelija ostaje u matičnom obliku, tako da se zaliha matičnih ćelija, u normalnim okolnostima, ne iscrpljuje. Preostale kćeri HSC ćelija (mijeloidne i limfoidne progenitorske ćelije), međutim, mogu se usmjeriti na bilo koji od alternativnih puteva diferencijacije, u procesima koji dovode do proizvodnje jednog ili više specifičnih tipova krvnih ćelija, koje nisu samoobnovljive. To je jedan od životno najznačajnijih procesa u organizmu.

Tipovi

Krvne ćelije se obični dijele u tri tipa.

• Crvena krvna zrnca su ćelije koje prenose kisik, iz pluća – u sve žive ćelija. Iz tih ćelija odnose ugljik-dioksid. U krvi postoje dva podtipa crvenih krvnih zrnaca: retikulociti i eritrociti.
• Limfociti su temeljni faktori adaptivnog imunskog sistema. Oni nastaju iz zajedničkog limfoidnih progenitorskih ćelija . Limfoidni rod se prvenstveno sastoji od T-ćelija i B-ćelija (tipovi belih krvnih zrnca). Njihovo formiranje je limfopoeza.
• Mijelociti, koji obuhvataju granulocite, megakariocite i makrofage, i koji su izvedeni iz zajedničkih mijeloidnih progenitora, imaju veoma širok niz uloga kao, što je urođeni imunitet, adaptivni imunitet, i zgrušavanje krvi. Formiranje ovih ćelija se naziva mijelopoeza.

Hematopoeza granulocita se označava kao granulopoeza, a megakariocita – megakariocitopoeza.

Razmještaj

Mjesta hematopoeze (čovjeka) u prenatalnom i postnatalnom periodu razvoja

U razvijajućem embrionu, formiranje krvi se odvija u agregatima krvnih ćelija u žumančanoj kesi, pod nazivom krvni otoci. Kako razvoj napreduje, krv se počinje stvarati u slezeni, jetri i limfnim čvorovima. Kada se razvije koštana srž, ona na kraju preuzima funkciju formiranja većine krvnih zrnaca za cijeli organizam. Međutim, sazrijevanje, aktiviranje, a nešto proliferacije limfnih ćelija se odvija u slezeni, timusu, i limfnim čvorovima.

Kod djece, hematopoeza se obavlja u srži dugih kostiju, kao što su femur (natkoljenica) i tibija (potkoljenica). Kod odraslih se uglavnom odvija u karlici, lobanji, pršljenovima i grudnoj kosti.^[3]

Vanmoždinska

U nekim slučajevima, jetra, timus i slezena mogu nastaviti hematopoetsku funkciju, ako je to potrebno. To se zove vanmoždinska hematopoeza. Ta činjenica može dovesti do značajnog povećanje veličine tih organa.

Tokom fetusnog razvoja, kosti, a time i koštana srž se razvijaju kasnije, pa je funkcija jetre glavni hematopoetski izvor. Zbog toga je tokom razvoja jetra uvećana.^[4]

Ostali kičmenjaci

Kod nekih kičmenjaka, hematopoeza se može javiti ondje gdje god postojie labave strome vezivnog tkiva i spor dotok krvi, kao što je želudac, slezena ili bubrezi.^[5]