Omladinske radne akcije

Omladinske radne akcije su naziv za dobrovoljni rad na teritoriji Jugoslavije.

Oglašavanje radnih akcija Brčko-Banovići i Šamac-Sarajevo

Počeci radnih akcija se vežu za period Narodnooslobodilačke borbe. Prva omladinska radna akcija bila je organizovana u ljeto 1942. godine u dolini rijeke Sanice kod Ključa, poznata i kao „Žetva u Saničkoj dolini“. imala je svoj štab, komandanta i komesara, 10 bataljona i 57 četa.^[1] Omladinske radne brigade, radne čete i brojne grupe u svim krajevima Jugoslavije dale su tokom rata 35 miliona radnih dana.^[2]

Fenomena omladinskih radnih akcija uobičajeno se dijeli u šest „faza“:

• Radne akcije za trajanja Drugog svjetskog rata
• Velike poslijeratne radne akcije: 1946–1951.
• Lokalne radne akcije: 1952–1957.
• Oživljavanje velikih radnih akcija: 1958–1964.
• Lokalne radne akcije: 1965–1967.
• Reafirmacija dobrovoljnog omladinskog rada: od 1968. godine.

Poslije rata

Za vrijeme Drugog svjetskog rata uništeno je, trajno onesposobljeno ili oštećeno 80% čitave mreže jugoslavenskih željeznica. Posljedice destrukcije industrijskog potencijala i saobraćaja postavile su pred Komunističku partiju Jugoslavije velike izazove, prije svega zadatak oporavka i sređivanja privrednog života.^[3]

Država nije raspolagala investicionim sredstvima i jedini način da se izgradi saobraćajna infrastruktura bio je dobrovoljni rad o čemu je početkom 1946. godine donesena posebna odluka. Sredinom marta 1946. godine, građevinsko odjeljenje tadašnjeg ministarstva saobraćaja dobilo je nalog za izvođenje pripremnih radova na pruzi Brčko-Banovići. Elaborat o izgradnji bio je gotov za nepunih mjesec dana. Prvog aprila počele su pripreme i taj datum se kasnije u Jugoslaviji slavio kao dan omladinskih radnih akcija.^[4][5]

Prve pruge

• Omladinsku prugu Brčko – Banovići, dugu 92 km, u 190 dana 1946. godine izgradilo je 62.268 članova Narodne omladine Jugoslavije. U domaćim brigadama radilo je i oko 2.200 dobrovoljaca iz brojnih zemalja.
• Pruga Šamac – Sarajevo, dužine 242 km, 1947.god.
• Pruga Doboj – Banja Luka, dužine 93,5 kilometra, urađena je 1951. god.
• Pruga Kučevo – Brodica,
• Pruga Šabac – Zvornik

Izgradnja fabrika

Pored izgradnje pruga omladina je učestvovala i u izgradnji velikih industrijskih objekata:

• Fabika „Ivo Lola Ribar“ u Železniku (od aprila 1947. do početka 1948. uz učešće 15.566 omladinaca);
• Fabrika hidrauličnih ležajeva i parnih kotlova u Žitnjaku, kod Zagreba;
• Fabrika za prehrambenu i hemijsku industriju „Jedinstvo“ u Žitnjaku, kod Zagreba;
• Fabrika za proizvodnju tempera i sivog liva „Titarf“ u Kamniku;
• Fabrika magnezijskih opeka (današnji „Magnohrom“) u Kraljevu;
• Hemijski kombinat u Vitkovićima, kod Goražda (od 1950. do 1951);
• Fabrika „Maglić“ i „Sutjeska“ u Foči (1950);
• Fabrika tekstila „Raška“ u Novom Pazaru (od 1951. do 1953);
• Fabrika kablova „Moša Pijade“ u Svetozarevu (1952);
• Fabrike u Aranđelovcu i Mladenovcu;
• Fabrika „Krušik“ u Valjevu;
• Željezara u Zenici (od 1948. do 1953);
• Valjaonica bakra u Sevojnu, kod Užica (od 1950. do 1952);
• Željezara u Nikšiću (1951).

Naselja

• Novi Beograd
• Nova Gorica
• Novi Travnik
• Studentska naselja u Zagrebu, Ljubljani i Beogradu

Aktivnosti i život na radnim akcijama

Omladinci su na akcijama ustajali rano i prvi dio dana su radili fizičke poslove na terenu. Nakon završetka rada vraćali su se u naselje gde su se bavili sportskim, kulturnim i idejno-političkim aktivnostima:^[6]

• pohađali su kino, foto, radio, elektrovarilačke i daktilo kurseve, kurseve kozmetike, ikebane, saobraćajne kulture
• polagali su ispit za sportskog sudiju
• učili su voziti moped, automobil ili traktor.^[3]