Солир

Солир (ᠰᠣᠯᠢᠷ, мүн һолир) — замбуулинһаа унагша шулуутай бэе юм.^[1]^[2]^[3]

Гараг хоорондын орон зайда янза бүриин наһа бүхы элдэб түрэлэй тооһон, шороо, томо бага хатуу бэенүүд оршодог. Дэлхэйн гадарга тооһоной шэрхэгһээ хэдэн килограмм шэгнүүр татаха шулуу хүрэтэрхи янза бүриин хэмжээтэй замбуулинай бэегээр байнга «бүмбэгэдүүлжэ» байдаг.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] Эдэ бэенүүдынь дэлхэйн хиин мандалда нэгэ сагта 60,000 км ба энэһээшье ехэ хурдатайгаар орожо ерэн агаарай үрэлтын уламһаа хайлажа шатана.

Солир доторынь гурба ангилна.^[4] Эндэ:

Солирой бэенүүд — замбуулин орон зайда бай тооһонрй хуримталал гү, али шулуулгын хэлтэрхэй юм.
Толир — хиин мандалда орожо ерэн шатажа бай бэеын харагдаха хэһэг юм. «Одон харбаха» харбахань сэхэ линидаа толир шатажа байн элирэл юм.
Солир — шатажа дууһалгүйгөөр дэлхэйн гадарга дээрэ унажа бууха толирой бэеэ солир гэдэг. Солирой унаһан газарайхинь нэрээр голдоо нэрлэнэ. Иимэ замаар дэлхэй дээрэ унажа ерэдэг 200 тонно оршом бэеын ехэнхинь тооһоной бага шэрхэг тэдышье 20 оршомынь солир байдаг.

Найрлагаһаань хамааржа солирые 3 түрэлдэ хубаадаг. Эндэ:

Түмэр солир — 5-10 хубинь никель агуулһан түмэрлиг;
Шулуун солир — силикатай түрэлэй минерал шулуулиг ехэтэй;
Холимог солир;

Шулуун солир ехэ байха магадлалтай болобошье олдоһон солирнууд ехэнхидээ түмэр солир байдаг

Дэлхэйн гадарга дээрэ томо солир унаһанһаа бии болоһон үбэр мүсэ хэлбэринь һарын гадаргада зонхилдог үрэхэ тогоонһоо илгаагүй байдаг.

Монголдо солир унажа байһан мэдээ олон. Жэшээнь, 1933 ондо Үмэнэгоби аймагта Ноён Богдо, Гоби-Алтайда Ажа Богдо (582 кг шэгнүүртэй) зэргэ солир унаба. Эгээн томонь Хобдо аймагай Булган сумын нютагда 20 тн Мүнгэн дүшэ солир юм.^[4]

Классификаци

Солиртой холбогдолтой зураг

Холбооһон

Зүүлтэ

Wikiwand - on