Түмэр

Түмэр (Fe, [ferrum] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help)) гэжэ тэмдэглэгдэхэ, атомай дугаар 26 болохо химиин элемент юм. Мүнгэлиг сагаан үнгэтэй, үргэн тархалтатай металл. Дэлхэйн сүмын 90% оршомые, харин Дэлхэйн сарсадаста 5% агуулагдана. Дэлхэйн ниитэ массын 35% түмэр байдаг.

Түмэр (Fe)
Атомай дугаар	26
Атомай масса	55.845 г/моль
Үнгэ	Мүнгэлиг сагаан
Электроной бүридэл	[Ar] 4s2 3d6
Бодос зүйн шэнжэ шанар
Бодосой түлэб	Хатуу
Нягта	7.8 г/см³
Хайлаха температура	(1538 °C), 1811 K
Бусалха температура	(2861 °C), 3134 K
Хайлалтын хубиин дулаан	13.8 кЖ/моль
Ууршалтын хубиин дулаан	340 кЖ/моль
Дулаан багтаамжа	(25 °C) 25.1 кЖ/(моль·K)
Атомай шэнжэ шанар
Орондо тороной бүтэсэ (Сингони)	Таладаа, мүн голдоо түбтэй куб
Эһэлдэлтын зэрэг	2, 3, 4, 6
Ионизациин энерги (эхинэй электроноор)	762.5 кЖ/моль
Атомай радиус	140 пм
Ковалентай радиус	125 пм

Fe	26
55,847
[Ar]3d64s2
Түмэр

Байгаали дээрэ түмэрэй ⁵⁴Fe, ⁵⁶Fe, ⁵⁷Fe, ⁵⁸Fe гэһэн изотопууд байдагһаа, хамагай үргэн тархалтатайнь ⁵⁶Fe, (ойролсоогоор 91.754%) юм. Fe²⁺ иониинь биологиин бүхы бэетэдэ зайлшагүй шаардалагатай химиин элемент болоно.

Түүхэ

Дабтадасагтай, наялданги мүнгэлиг сагаан металл

Түмэрые маша эртэнһээ (манай эрын урда тээ 4000 жэл оршомһоо) хүн түрэлхэтэн ашаглажа эхилһэн ба оршон үеын гол хэрэглээнь ган гаргажа абаха юм. Түмэрые түмэрэй хүдэрһээ илгажа абаха ба байгаали дээрэ сэбэрээрээ бараг тохёолдохогүй.