Ӏовхойн кӀошт

Ӏовхойн кӀошт^[1]^[2] (оьрс. Ауховский район) — ДегӀастанан административан дакъа. Кхоьллина 1943 шеран октябрехь ДегӀастанан АССРн йукъахь, нохчий-Ӏовхойн латтана тӀехь^[3]. Административан центр — ГӀачалкъа.

ХӀокху йаззаман тӀе Википедин кхийолу агӀонашкахь хьажоргаш йац.

Боца хаамаш Ӏовхойн кӀошт, Пачхьалкх ...

Административан кӀошт
Ӏовхойн кӀошт
оьрс. Ауховский район

43°07′00″ къ. ш. 46°29′00″ м. д.^HGЯO
Пачхьалкх	ССРС
Адм. центр	ГӀачалкъа
ГӀалин гуонан корта	Басханов, Осман Шовхалбиевич
Истори а, географи а
Кхоллар	1943 шеран 5 октябрь
ДӀайаккхар	1944 шеран 23 февраль
Сахьтан аса	MSK-3 (UTC)
Официалан сайт

XIX бӀешарахь Имамат йолучу хенахь кхузахь дара имаматан административан дакъа — Ӏовхойн наибалла^[4]. Кавказан тӀом чекхбаьллачул тӀаьхьа, Ӏовхой бехачохь цхьана хенан лаьттира административан дакъа — Ӏовхойн гуо^[5].

1944 шеран февралехь нохчий-Ӏовхой Нохч-ГӀалгӀайчура нохчашца а, гӀалгӀайшца а махкахбаьхира Йуккъерчу Азе, ткъа цера кӀоштан цӀехийцира ГӀазгӀумкийн керла кӀошт аьлла. КӀоштан цхьа дакъа луларчу Казбековн кӀоштах дӀатоьхна йарташка Алмакхара суьйлий ховшира^[6]^[3]. Суьйлий оцу йарташка шайн лаамца ховшийна^[7].

МеттахӀоттор

1980-гӀа шерийн чакхенгахь нохчаша айдира Ӏовхойн кӀошт хьалха хиллачу дозанашкахь меттахӀоттор а, суьйлий, гӀазгӀумкий а шайн махкар ара бахар а^[8]^[9]. 1991 Халкъан депутатийн III Гуламо сацамбира кӀошт меттахӀоттайан, Ширча-Эвла а, Пхьарчхошка а меттахӀоттош йолучу Ӏовхойн кӀоштан йукъа йаха йезаш йу^[10]. Ткъа гӀазгӀумкашна латта делира Кумторкалан кӀоштехь^[11].

Тахана Ширча-Эвлахь а, Пхьарчхошкахь а бахархой, бакъалла аьлча, этносийн принципехь бекъабелла бу: нохчий а, суьйлий а параллелехь бехаш бу – ишколашкахь бераш доьшуш бу шайн шайна бекъна; нохчаша а, суьйлаша а цхьана маьждигехь ламазаш а цадо. Вовшашка тезете а ца больху. Кегийрхой сих-сиха леттарш а хуьйлу^[12].

ХӀоллам

1989 шарахь цхьана агӀора нохчийн а, вукху агӀора суьйлийн, гӀазгӀумкийн а йукъаметтиг телхира, бахьна дара нохчаша Ӏовхойн кӀошт меттахӀоттор дехча, 1944 шарахь дуьйна суьйлий а, гӀазгӀумкий а бехаш болу^[13].

Хаси-Эвлан йукъараллас ГӀачалкъахь 1944 шарахь махкахбехначарна хӀоллам хӀоттиначултӀехьа Бони-Эвлан центрехь суьйлийн а, гӀазгӀумкийн а йоккха митинг гулйира, декъашхоша кхайкхам бира хӀоллам хӀотторо йукъаметтигаш талхош хилар, цул совнах цара Ӏедали дихира нохчий-Ӏовхой Нохч-ГӀалгӀайчоьнан Шелковскан кӀоште махкахбаха аьлла^[13].