Къонахалла

Къо́нахалла — нохчийн къонахчун сийн кодекс — къонах волчу стеган. Халкъан кхолларо тоьшалла до вайнехан тӀеман барт хилар. Кодекс Аланийн заманахь (IV—XIII бӀешерашкахь) кхоллайаларх шеко а йу. Цуьнан аматашна тӀехь шен лар йитира оцу заманахь хиллачу хӀуманаш а, тӀемах нах боьлла хиларо а. Кодекс шира хилар тоьшалла до нартийн эпосан къеначу хӀолламашца дустарш а^[1].

Къонахалла (фрагмент)

1. Къонахчун коьрта Ӏалашо йу шен халкъан а, Даймахкан а гӀуллакх дар. Халкъан а, Даймехкан а лазам цунна шен лазмел а лакхара бу.

2. Къонахчо дуй а буий шен Даймехкан гӀуллакх до. Даймохк бахьанехь шен са дӀадала кийча ву иза, амма цкъан а, хӀуъа хилла латтахь а, къонах шен сий цадухку

3. Къонахчун коьрта Ӏалашо йу шен Даймохк мостагӀехь ларбар. Нийсонан тӀамехь йа шен сий лардарехь валар деза ду къонахчуна, сийсазаллехь а, иэхьех а вахарел а^[1].

Нохчийн Республикан берийн библиотекехь йолу къонахалла йуьцуш меттиг.

Кодексан тӀаьххьара кеп дӀахӀоьттина йуккъерачу бӀешерийн чеккхенешкахь. Цулла а гуттара тӀехьа кодексан синан-мехаллан аспект зийна суфизмо, цуьнан коьрта маьӀана ду адаман дахар син-мехалла тойаран некъ. Амма суфица дуьстича, къонах декхараллехь вацара дуьненан марзонех а, социал-политикин дахарах дӀахада. Халкъан кхолларашкахь дийцарехь, доьххьара кодекс дӀайазйина динан-бараман трактаташкахь XVII—XVIII бӀешерашкахь. Таханлерачу хене кодекс кхаьчна кийсигаш а йохуш тептаршкахь а, халкъан бартакхолламехь а^[1].