کوردیی ناوەندی
زارێکی زمانی کوردی کە لە باشوور و ڕۆژهەڵاتی کوردستان قسەی پێ دەکرێت From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
کوردیی ناوەندی، یان سۆرانی یەکێک لە زارە سەرەکییەکانی زمانی کوردییە[٢] کە لە ڕۆژھەڵات و باشووری کوردستان قسەی پێ دەکرێت. لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان، باشووری پارێزگای ورمێ (ناوچەی ھەوشار و موکریان) لە شارەکانی شنۆ، نەغەدە، پیرانشار، مەھاباد، بۆکان، سەردەشت، ساینقەڵا، تیکاب و بەشی ھەرە زۆری پارێزگای سنە، شارەکانی سنە، سەقز، بانە، مەریوان، دیواندەرە، کامیاران، دێولان، قوروە، بیجار،جوانڕۆ و ڕوانسەر و سەلاسی باوەجانی و سەرپێڵی زەهاو (دەشتی زەھاو) و بەشێک لە شاری کرماشان و ناوچەیەک لە کولیایی لە پارێزگای کرماشان بەم شێوەزارە قسە دەکەن. لە باشووری کوردستان لە پارێزگاکانی پارێزگای کەرکووک، پارێزگای ھەڵەبجە، پارێزگای سلێمانی و پارێزگای ھەولێر بە ئەم شێوەزارە دەدوێن. شێوەزاری فەرمیی شانشینی کوردستان و کۆماری کوردستان بووە و ئێستا زمانی فەرمیی ھەرێمی کوردستان و کۆماری عێراقە.[٣] سلێمانی، ھەولێر، کەرکووک، سنە، بۆکان، مەھاباد، سەقز، مەریوان، بانە و پیرانشار لە ئەو شارە گەورانەن کە خەڵکەکەی بە ئەم زارە دەدوێن.
Remove ads
وشە
زاراوەی کوردی سۆرانی نزیکەی ٩٢ ھەزار وشە لەخۆدەگرێت بەپێی فەرھەنگی زانستگای کوردستان.[٤]
ئاخێوەران
شارستانە گەورەکانی ئاخێوەری ئەم شێوەزارە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا بە پێی ئاماری ساڵی ٢٠١٦ ناوەندی ئاماری ئێران ئەمانەن:
Remove ads
ئەلفوبێ
بۆ نووسینی کوردیی ناوەندی زیاتر لە ئەلفوبێی ئارامی کەڵک وەردەگیرێ و لە پەنا ئەلفوبێی ئارامیش لە ئەلفوبێی لاتینی کەم تا کورتێک کەڵک وەر دەگیرێ.
ھەڵسەنگاندن لەگەڵ کوردیی باکووری
جێناوە سەربەخۆکان لە کوردیی باکووری و کوردیی ناوەندی؛
دابەشبوونی زمان
- -language = واتا زمان بۆ نموونە زمانی کوردی
- -Dialect = واتا زار کە بچووکترە لە زمان بۆ نموونە زاری کوردیی ناوندی
- -Subdialect = واتا شێوەزار یان دەڤۆک کە بچووکترە لە زار بۆ نموونە شێوەزاری موکریانی
- موکریانی شێوەزارێکە لە زاری کوردیی ناوەندی(سۆرانی) و سەر بە زمانی کوردییە.
کەمبوونی ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤ لە کوردیی سۆرانی
کەمبوونی ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤ لە کوردیی سۆرانی یەکێکە لە گۆڕانکارییە سێنتاکسییە گەورەکان لە زمانی کوردی. هەروەها دیالێکتەکان وەک کوردیی کرمانجی و هەندێک جۆری کوردیی باشووری سیستەمی ڕووبەرەوەی تەواوی ئەرگاتڤیان پاراستووە، بەڵام بە زۆری جۆرەکانی سۆرانی – بە تایبەتی لە هەولێر، سلێمانی و مهاباد – بڕوان لە ڕووبەرەوەی نۆمیناتیڤ ـ ئاکوزاتیڤ کردووە.[٧]
بەڵام دیالێکتی سەنە (ناوچەی سەنە لە ئێران) تریسی لە ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤ پاراستووە، بەتایبەتی لە فێڵی ڕابردووی ناوزادی.[٨]
ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤ لە کوردی
لە ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤ، فاعی فێلی نەبەردەوام بە شێوەیەکی جیاواز نیشان دەدرێت لە فاعی فێلی ساکن، و مفعولی فێلی تەواو و فاعی فێلی ناوەکی لە یەک جۆر دادەنرێن:
Min kitêb xwend. ("من کتێبم خوێند.") Min = فاعی بە شێوەی ئەرگاتڤ kitêb = مفعولی ئەبسۆلوتیڤ xwend = فێلی ڕابردوو
هۆکارەکانی کەمبوونی ئەرگاتڤ لە سۆرانی
دەنگدانەکانی زمانناسان
- Geoffrey Haig (2004): "گۆڕانکاریی ڕووبەرەوە لە سۆرانی بە شێوەیەکی دروست وەک بڕگەیەک لە دابەشبوونی تایبەتمەندیی باستانیی زمانی ئێرانی و گەڕانەوە بۆ سیستەمی ئاسانتر لە نۆوسین."
- Ludwig Paul (2008): "کوردیی سۆرانی بە گشتی لە سیستەمی ئەرگاتڤ دووربووە و بە ڕووبەرەوەی ئاکوزاتیڤ نزیکترە."
- D.N. MacKenzie (1961): "لەکاتێکدا ناوچەی هەولێر و سلێمانی ڕووبەرەوەی ئەرگاتڤیان زۆر کەمە، دیالێکتی سەنە ھەندێک لە ئاستی پاراستنی ئەم تایبەتمەندییەی هەن."
Remove ads
سەرچاوەکان
بەستەرە دەرەکییەکان
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads