From Wikipedia, the free encyclopedia
شانشینی ئیتاڵیا (بە ئینگلیزی: Kingdom of Italy) وڵاتێکە لە ساڵی ١٨٦١ لەلایەن شا ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەمی سەردینیا دامەزراوە. ئەم وڵاتە لە ئەنجامی یەکگرتنەوەی ئیتالیا بەھۆی شەڕەکانی شانشینی سەردینیا دامەزرا کە لە ڕاستیدا حکوومەتی ڕەسەنی ئەم وڵاتە بوو. ئەم حکوومەتە تا ساڵی ١٩٤٦ بەردەوام بوو، بۆیە ئیتالییەکان بڕیاریان دا کۆمارێک دابمەزرێنن.
شانشینی ئیتاڵیا | |
---|---|
بە ئیسپانی: Reino de Italia | |
بەشێکە لە | ھاوپەیمانانی جەنگی جیھانیی یەکەم، Triple Alliance |
دامەزران | ١٧ی ئازاری ١٨٦١ |
ناو بە زمانی فەرمی | Regno d'Italia |
کورتەناو | Italia، Italia، Italy، Italie |
بەشداربووە لە | Battle of Cecina |
زمانی فەرمی | زمانی ئیتاڵی |
سروودی نیشتمانی | Marcia Reale |
کیشوەر | ئەورووپا |
وڵات | شانشینی ئیتاڵیا |
پایتەخت | تورین، فلۆرێنس، ڕۆما |
پۆتانی شوێن | |
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت | پاشایەتیی دەستووری، parliamentary monarchy، ڕژێمی تاک حیزبی، دەسەڵاتخوازی، دیکتاتۆری |
سەرۆکی حکوومەت | Victor Emmanuel II of Italy، Umberto I of Italy، Victor Emmanuel III of Italy، Umberto II of Italy |
ئەندامی | کۆمەڵەی نەتەوەکان |
دانیشتووان | ٢٢٬١٨٢٬٠٠٠، ٣٥٬٨٤٥٬٠٠٠، ٤٢٬٣٩٩٬٠٠٠ |
دراو | Italian lira |
لە پێش | Kingdom of Sardinia، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Lombardy–Venetia، Papal States، ئیمپراتۆریەتیی نەمسا |
لە دوای | ئیتاڵیا |
گۆڕدراوە لەلایەن | ئیتاڵیا، Fascist Italy |
جێگەی دەگرێتەوە | Republic of German-Austria، Imperial Free City of Trieste، Free State of Fiume، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Sardinia |
زمانەکان | زمانی ئیتاڵی |
ڕووداوە بەرچاوەکان | proclamation of the Kingdom of Italy |
کۆتاییھاتن | ١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٦ |
ڕووبەر | ٣١٠٬١٩٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
وەسفی ئاڵا | ئاڵای ئیتاڵیا |
وەسفی نیشان | emblem of Italy |
ئایینی فەرمی | کاسۆلیکی |
شانشینی ئیتالیا دەوڵەتێکە کە لە ساڵی ١٨٦١ لە دوای یەکگرتنی ئیتاڵیا دامەزرا، کە پێشتر کۆمەڵێک دەوڵەت و خاکی سەربەخۆ بوون. پرۆسەی یەکگرتن کە بە ڕیسۆرگیمنتۆ ناسراوە، لەلایەن کەسایەتییەکانی وەک جوزێپی گاریبالدی و کونت کامیلۆ دی کاڤۆرەوە سەرکردایەتی دەکرا. شانشینی ئیتالیا لەلایەن ماڵی ساڤۆیەوە بەڕێوەدەبرا و ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەم وەک یەکەم پاشای ئیتاڵیا کاری دەکرد. شانشینی نوێ ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا بووەوە، لەوانە دابەشبوونی ناوچەیی، نایەکسانی ئابووری و نائارامی کۆمەڵایەتی؛ بەڵام بە سەرکردایەتی کەسایەتییەکانی وەک جیۆڤانی جیۆلیتی سەرۆک وەزیران، شانشینییەکە پێشکەوتنی بەرچاوی لە پیشەسازی و مۆدێرنیزاسیۆندا بەدەستھێنا.[1]
ھەروەھا شانشینی ئیتالیا ھەوڵیدا خاکەکەی فراوانتر بکات، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی ململانێی وەک جەنگی ئیتالۆ-تورکیا و جەنگی جیھانی یەکەم، تێوەگلانی ئیتالیا لە جەنگی جیھانی یەکەمدا جێی مشتومڕ بوو، ھەروەھا پەیمانی ڤێرسای بە تەواوی تەماحەکانی خاکی ئیتالیا تێر نەکرد، کە بووە ھۆی ناڕەزایی زیاتر.[2] شانشینی ئیتالیا ڕووبەڕووی گێژاوی ناوخۆیی بووەوە، لەوانە سەرھەڵدانی بزووتنەوە سۆسیالیستی و فاشیستەکان. بێنیتۆ مۆسۆلینی و پارتی فاشیستی نیشتمانی لە کۆتاییدا لە ساڵی ١٩٢٢ دەستیان بەسەر دەسەڵاتدا گرت و ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی دیکتاتۆری فاشیستی.
شاانشینی ئیتالیا لە ساڵی ١٩٤٦ کۆتایی ھات، ئەمەش دوای ڕووخانی ڕژێمی مۆسۆلینی و کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم.[3] ڕیفراندۆمێک ئەنجامدرا و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی پاشایەتی ھەڵوەشێنرایەوە و کۆماری ئیتالیا دامەزرا. سەرەڕای تەمەنی تاڕادەیەک کورتی، شانشینی ئیتالیا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبوو لە داڕشتنی ئیتالیا مۆدێرن و دانانی بناغەکانی گەشەسەندنی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری وڵاتەکە. میراتەکەی تا ئەمڕۆش کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا و سیاسەتی ئیتالیا بەردەوامە.[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.