Łotwa

Łotwa (łot. Latvija; òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika, łot. Latvijas Republika) – państwò w nordowi Eùropie. Òd nordë grańczi z Estonią, òd pôłniégò z Lëtwą, a ód pòrénkù – z Rusją i Biôłorusą. Stolëcą i nôwikszim gardã je Riga. Mô przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza i brzegòwą liniã ò długòscë kòl 498 km. Nôleżi do NATO i Eùropejsczi Ùnie.

Latvijas Republika Łotwa Fana Herb Mòtto: – Òficjalny jãzëk łotewsczi Stolëca Riga Fòrma państwa repùblika Wiéchrzëzna % wòdë 64 589 km² 1,5% Lëdztwò (2017) 1 944 643 Dëtk eùro (EUR) Czasowô cona UTC +2 Nôrodné swiãto 18 lëstopadnika Himn „Dievs, svētī Latviju!” Kòd lv Internet .lv Telefón +371

Commons

Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Łotwa

Geògrafiô

Pòłożenié

Kôrta Łotwë

Leżi w nordowi Eùropie, na pòrénkòwim ùbrzegù Bôłtëcczégò Mòrza, zwiksza midzë 55° a 58° nordowi geògraficzny szérzë i 21°-29° pòrénkòwi geògraficzny długòscë.

Wiéchrzëzna

• całownô: 64,589 km²
• wiéchrzëzna lądu: 62,249 km²
• wiéchrzëzna wòdów: 2,340 km²
• môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 125.

Lądowé grańce

• òglowô długòsc wszëtczich grańców: 1,370 km
• państwa, z jaczima mô grańce: Biôłorus 161 km, Estoniô 333 km, Lëtwa 544 km, Ruskô 332 km

Brzegòwô liniô

498 km (przistãp do Bôłtëcczégò Mòrza)

Klimat

Klimat przechódny midzë mòrsczim i kòntinentalnym, na jaczi mô cësk to, że krótkò je Bôłt - mòrze. Wiatrë nôwiãcy wieją òd pôłniowò-zôpadny stronë (czerënk òd Atlantikù) i przëwióny znądka lëft niese wiôlgą wielënã òpadënków (500-800 mm òb rok). Niebò je przez wiãkszosc czasu zacygniãté blónama. Òb rok słuńce swiécy strzédno le przez 30-40 dni. Nôbarżi słonecznym i sëchim miesącã je môj.

Lato je wiele razy chłodné i z deszczama. Dodatné temperaturë trzimają sã przez 125—155 dniów w rokù. Strzédnô cepłota czerwińca sygô 15—17 °C. Zëma bawi òd pòłowë gòdnika do pòłowë strëmiannika. Strzédnô cepłota stëcznika sygô òd −3 do −7 °C, chòc tej sej mòże spôdac nawetka do −40 °C.

Ùsztôłcenié terenu

Fizycznô kôrta Łotwë

Przeplôtają sã wëszawë i niżawë. Nôwiãkszą niżawą je Żmudzczé Pòbrzeżé.

Wësokòsc terenu

Panorama z góry Gaiziņkalns

• strzédnô wësokòsc: 87 m. n.r.m.
• nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. Bôłtëcczé Mòrze
• nôwëższi czëp: 312 m. n.r.m. (Gaiziņkalns)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

• rolné gruńtë: 29,2% (w tim 18,6% òrnëch gruńtów)
• lasë: 54,1%

Lëdze i spòlëzna

Pòpùlacjô

• wielëna lëdztwa: 1,944,643 (na lëpińc 2017)
• môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 149.

Etniczné karna

Łotisze 61.8%, Ruskòwie 25.6%, Biôłorusënowie 3.4%, Ùkrajińcë 2.3%, Pòlôsze 2.1%, Lëtwini 1.2% (wôrtoscë szacowóné na 2016)

Jãzëczi

łotewsczi (òficjalny) 56.3%, rusczi 33.8%,

Religijné karna

lëtërstwò 19.6%, prawòsławié 15.3%,

Ùrbanizacjô

Riga – stolëca i nôwikszi gard Łotwë

• mieskô pòpùlacjô: 67,4%
• wikszé miesczé westrzódczi: Riga (stolëca) – 638,784 mieszkańców; Daugavpils – 85,286, Lipawa – 70,499 (na 2016^[1]

Pòliticzny system

Kôrta z historicznyma regionama Łotwë

• òficjalnô pòzwa: Łotewskô Repùblika (łot. Latvijas Republika)
• pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
• stolëca: Riga
• czasowô cona: UTC+2
• państwowé swiãto: 18 lëstopadnika – Dzéń Proklamacje Łotewsczi Repùbliczi (łot. Latvijas Republikas proklamēšanas diena)
• nôrodny himn: „Dievs, svētī Latviju!” (Bòże, błogòsławi Łotwã)

Wëkònôwczô władza

• prezydent Edgars Rinkēvičs (2024)
• premier Evika Siliņa (2024)

Ùstawòdôwczô władza

jednojizbòwi parlament Sejm (łot. Saeima; 100 nôleżników na sztërëlatną kadencjã)