Карачай-балкар чĕлхи

Карачай-балкар (карачай, балкар) чĕлхи (карач.-балк. къарачай-малкъар тил, таулу тил) — тĕрĕк чĕлхисенчен пĕри, карачайсемпе балкарсен тăван чĕлхи. Кăпчак ушкăнне кĕрет.

Карачай-палкар
Тăван ячĕ:	къарачай-малкъар тил, таулу тил
Патшалăхсем:	Раççей
Официаллă статус:	Карачай-Черкес Республики, Кабарда-Балкар Республики
Калаçакансен пур йышĕ:	302.748 (халăх çыравĕ, 2002)
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
Алтай çемьи Тĕрĕк турачĕ Кăпчăк ушкăнĕ Половец-кăпчăк кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх:	кириллица (карачай-балкар çырулăхĕ), диаспорăн — латиница
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	krc
ISO 639-3:	krc
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Карачай-Черкеспе Кабарда-Балкарта, Вăтам Азире, Турцире, Çывăх Тухăç çĕр-шывĕсенче саралнă. Раççейре чĕлхепе калаçакан 303 пин çын (2002 ç халăх çыравĕ) пурăнать.

Тĕп диалектсем: литература - карачай-баксан-чегем («ч»-диалекчĕ) тата тури балкар («ц»-диалекчĕ).

Литература карачай-балкар чĕлхи карачай-баксан-чегем диалекчĕн никĕсĕнчен хунать. Çырулăхĕ 1920-24 çç. арап çырăвĕпе, 1924-36 çç. — латтиницăпа, 1936 çултанпа — кириллицăпа çыхăннă.

Карачай-балкар чĕлхи Карачай-Черкесипе («Карачай-Черкес Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1996) Кабарда-Балкар («Кабарда-Палкар Республики чĕлхисен» саккунĕ, 1995) Республикин патшалăх чĕлхисенчен пĕрри шутланать. Пĕрремĕшĕнче вăл карачай (къарачай тил), иккĕмĕшĕнче ăна балкар чĕлхи (малкъар тил) ятпа палăрать.

Вуламалли

• Акбаев Ш. Х. Фонетика диалектов карачаево-балкарского языка. Черкесск, 1963.
• Алиев У. Б. Синтаксис карачаево-балкарского языка. М., 1973.
• Аппаев А. М. Диалекты балкарского языка в их отношении к балкарскому литературному языку. Нальчик, 1960.
• Ахматов И. Х. Карачаево-балкарский язык. Синтаксис. Ч. 2. Нальчик, 1992.
• Гочиева С. А. Наречия в карачаево-балкарском языке. Нальчик, 1983.
• Грамматика карачево-балкарского литературного языка. Ч. 1. Фонетика и морфология. М., 1979.
• Грамматика карачаево-балкарского языка. Под ред. Н. А. Баскакова. Нальчик, 1966.
• Грамматика карачаево-балкарского языка. Фонетика. Морфология. Синтаксис. Нальчик, 1976.
• Карачаево-барлкарско-русский словарь. Под ред. Э. Р. Тенишева. М., 1965.
• Къарачай-малкъар тилни грамматикасы. Нальчик, 1970.
• Отаров И. М. Лексикология карачаево-балкарского языка. Нальчик, 1982.
• Русско-карачаево-балкарский словарь. Нальчик, 1970.
• Толковый словарь карачаево-балкарского языка. Т. 1. Нальчик, 1995.
• Урусбиев И. Х. Спряжение глагола в карачаево-балкарском языке. Черкесск, 1963.
• Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное словообразование. Черкесск, 1989.
• Хабичев М. А. Карачаево-балкарское именное формообразование. Черкесск, 1991.
• Хаджилаев Х.-М. И. Очерки карачаево-балкарской лексикологияя. Черкесск, 1970.
• Чеченов А. А. Историческая фонетика карачаево-балкарского языка. М., 1996.
• Чеченов А. А. Проблемы формирования языка карачаевцев и балкарцев. М., 1996..

Каçăсем

• Карачай-палкар-вырăс сăмахсарĕ
• Заман 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ. — КПР хаçачĕ

Wikipedia

Википедин карачай-палкар чĕлхи уйрăмĕ.

Карачай-балкар чĕлхиллĕ сайтсем

• Къарачай-Черкес Республика — Карачай-Черкес Республикин хыпарĕсем, сăмахсарсем, литература тĕслĕхĕсем
• Karacai Balkar 2009 ҫулхи Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ. — Турккă сайчĕ, карачай-балкарла, турккăлла тата акăлчанла
• Karachay-Малхар — Карачай-балкарла/акăлчанла
• Karachay Malxar home page — Австрали сайчĕ, карачай-балкарла/акăлчанла
• Millet — Этносăн кун-çулĕпе культури — карачай-балкарла/вырăсла
• Silpagarlani Ahmad — Кил страници, карачай-балкар алфавичĕн материалĕсем
• www.elbrusoid.org — карачай-балкар порталĕ.

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.