Вырăс патшалăхĕ

Вырăс патшалăхĕ^[1][2] е висанти варианчĕпе Раççей патшалăхĕ^[3][4][5] — 1478 - 1721 çулсенчи официаллă ячĕ 1721 çулхи юпан 22-мĕшĕнче Петербургри Виçпĕрлев соборĕнче Петĕр I патшана „император“ титула панă. Çак кунта ĕнтĕ Раççей патшалăхĕ официаллă Раççей империне куçнă.

Ку ăнлава Вырăс ĕмпӳлĕхĕ тенипе пăтраштармалла мар

Раҫҫей Федерацийӗ Раҫҫей Федерацийӗ Раççей кун-çулĕ
	Авалхи славянсем, руссем IX ĕмĕр Киев Руçĕ 862—1242 Вырăс кнеçлĕхĕсем XII—XVI: • Новгород республики 1136—1478 • Улатимĕр кнеçлĕхĕ 1157—1363 • Литва, Вырăс, Жемойта тата урăххисем 1236—1569 Мускав кнеçлĕхĕ 1263—1478 Вырăс патшалăхĕ 1478—1721 Раҫҫей империйӗ 1721—1917  Раççей республики 1917 • Совет Раççейĕ 1917—1922 • Альтернативлă йĕркелӳсем 1917—1924 Совет Союзĕ 1922—1991 Раççей Федерацийĕ 1991 çултанпа Ертӳçисем | Хронологи | Экспанси Пĕрлешĕвĕ: XIV—XVI ĕмĕрсем | 1922 Аркану: XII ĕмĕр | 1917 | 1991 Проект | Портал | Категори
пăх сӳтсе яв тӳрлет

1547 çулта Пĕтĕм Руç патши тата Аслă Мускав кнеçĕ Иван IV Хаярскерне Патша тесе кăшăлланă, тулли титулпа тивĕçтернĕ: «Аслă хуçа, Турă кăмăлĕпе пĕтĕм Руç патши тата Улатимĕр, Мускав, Новгород, Псков, Рязань, Тĕвер, Югор, Перĕм, Вятка, Пăлхар тата ыттиисен аслă кнеçĕ»^[6], каярахпа, Вырăс патшалăхĕн чиккисем сарăлса пынипе, титул çумне «Хусан патши, Аçтăрхан патши, Çĕпĕр патши», «тата Çурçĕрти пĕтĕм çĕршывсен тытăмçи хушăннă»^[7].

Титулатура йĕркелĕшĕпе Вырăс патшалăхĕ умĕн Аслă Мускав кнеçлĕхĕ, хыççăн Раççей империйĕ пулнă^{[~ 1][~ 2][~ 3]}. Çапах та тепĕр, историографире ытларах тымар янă, вырăс историне тапхăрлани тăрăх, пĕрлĕ те ирĕклĕ чăмăртаннă Вырăс патшалăхĕ çур ĕмĕр маларах — Иван III Васильевич астулра ларнă чухне çуралнă, çак ĕнтĕ Пĕтĕм Руç патши тутулĕпе çыхăннă.

Вырăс çĕрĕсене пĕрлештерес (çав шутра монголсем тапăннипе Аслă Литва кнеçлĕхĕпе Польша йышне кĕнисене те) тата авалхи вырăс патшалăхне çĕнĕрен тăвас шухăш Вырăс патшалăхĕн историнче çухалман, ăна Раççей империйĕ те малалла тăснă^[8][9].

Истори

Тĕп статьясем: Руçе пĕрлештерни, Вырăс патшалăхĕн территорине йĕркелени

Вырăс патшалăхĕ 1547—1725 çулсенче.

XIV—XV ĕмĕрсенче вакланнă вырăс çĕрĕсене темиçе политика центрĕ таврашĕнче пуçтарма тытăннă, юлашкинчен çак процесс чăмăртаннă Вырăс патшалăхĕ патне çитерет, тулашĕнчи политика конкуренчĕсене Руç çĕрĕсеншĕн кĕрешнĕ ĕçре пусарма май парать. Çурçĕр-тухăç Руçе пĕрлештерни Иван III тата Василий III астулра ларнă чухне вĕçленет. Иван III çаплах монгол-тутар пусмăрлăхĕ хыççăн, урта ханне пăхăнма пăрахнă Руçĕн пĕрремĕш суверен-тăрăмçи пулса тăрать. Вăл пĕтĕм Руç хуçи титула йышăнать^[10].

Çав. пекех

• Руçе пĕрлештерни

Комментарисем