Свердловск облаçĕ

Свердловск облаçĕ (выр. Свердловская область) — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ, хуласен йышĕпе Раççейре иккĕмĕш вырăнта (Мускав облаçĕ хыççăн). Урал федераци тăрăхĕн тытăмĕнче кĕрет, Урал экономика районĕн пайĕ. Администраци центрĕ — Екатеринбург. Облаç хĕвеланăç енче Перĕм Енпе, çурçĕр енче Тĕмен облаçĕпе, кăнтăр-хĕвелтухăç енче Курганпа, кăнтăр енче Челепи облаçĕпе, кăнтăр-хĕвеланăç енче Пушкăрт Республикипе чикĕленет. Паянхи облаçри территори Раççей империйĕн Перĕм Енпуç енĕн Çĕпĕр кĕпĕрнин тытăмĕнче, унтан Перĕм кĕпĕрнинче пулнă. Историллĕ паянхи Свердловск облаçне 1919—1923 çулхи Екатеринбург кĕпĕрни пулнă. Урал облаçĕн пайлани чухне, 1934 çулхи кăрлач, 17-мĕшĕнче РСФСР тытăмĕнче Свердловск облаçĕ никĕсленĕ. Паянхи чикĕсемпе 1938 çултан. 2023 çулхи облаç территорийĕнче "Урал ĕç хастарлăхĕ" мухтав палли йышăннă.

Свердловск облаçĕ Свердловская область ;
Свердловск облаçĕн ялавĕ Свердловск облаçĕн гербĕ
Тĕп хули	Екатеринбург
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе - шыв пайĕн %.	17 194 226 км² 0,4
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе - Йышлăх	5 4 239 161 çын патнелле (2023) 21,23 çын/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Урал федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Урал экономика районĕ
Регион номерĕ	66, 96
Патшалăх чĕлхисем	вырăс
Губернатор	Куйвашев Евгений Владимирович
Саккунпар канашĕн председателĕ	Бабушкина Людмила Валентиновна
Гимн	Свердловск облаçĕн гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ Екатеринбург вăхăчĕ, Ази/Екатеринбург

Географи

Чи çӳллĕ вырăн — Конжаков Чулĕ (1569 м) тăвĕ.

Халăх йышĕ

2002 çулхи халăх çыравĕпе облаçре çак халăхсем пурăннă:

• вырăссем — 89,2%;
• тутарсем — 3,7%;
• украинсем — 1,2%.

Администрациллĕ-территориллĕ пайлану

Свердловск облаçĕн Уставĕпе облаç 30 район, 25 хула, 4 ХАТЙ çине пайланать.

Администрациллĕ- территориллĕ виçĕ[1]	Центр	ОКАТО	Муниципаллă йĕркеленӳсем чикĕсенсенче АТВ	Управлени тăрăхĕ	АТВ йышĕ те хула пв[1]
					хр-сен йышĕ	хуласен йышĕ	хепсен йышĕ	хепсен йышĕ[2]
Алапаевск районĕ	Алапаевск хули[3]	65201	Алапаевск МЙ	Тухăç		0	2	31
			Махнёво МО
Артёмовский районĕ	Артёмовский хули	65202	Артёмовский ХТ	Тухăç		1	0	8
Арти районĕ	Арти хеп	65203	Арти ХТ	Анăç		0	1	17
Ачитский районĕ	Ачит хули	65204	Ачитский ХТ	Анăç		0	1	10
Байкалово районĕ	Байкалово ялĕ	65208	Байкалово МР[4]	Тухăç		0	0	14
Белоярский районĕ	Белоярский хеп	65209	Белоярский ХТ	Кăнтăр		0	2	11
			Çӳлти Дуброво ХТ
Богданович районĕ	Богданович хули	65210	Богданович ХТ	Кăнтăр		1	0	13
Çӳлти Салда районĕ	Çӳлти Салда хули	65211	Çӳлти Салда ХТ	Ту Савучĕ		1	0	4
Верхотурье районĕ	Верхотурье хули	65212	Верхотурье ХТ	Çурçĕр		1	0	10
Гари районĕ	Гари хеп	65215	Гари ХТ	Çурçĕр		0	1	10
Ирбит районĕ	Ирбит хули[3]	65218	Ирбит МЙ	Тухăç		0	1	20
Каменск районĕ	Каменск-Уральский хули[3]	65222	Каменск ХТ	Кăнтăр		0	1	16
Камышлов районĕ	Камышлов хули[3]	65223	Камышлов МР[5]	Тухăç		0	0	14
Красноуфимск районĕ	Красноуфимск хули[3]	65224	Красноуфимск тăрăхĕ	Анăç		0	1	24
Невьянск районĕ	Невьянск хули	65227	Невьянск ХТ	Ту Савучĕ		1	1	9
			Çӳлти-Нейвинский ХТ
Анат Серги районĕ	Анат Серги хули	65228	Анат Серги МР[6]	Анăç		2	4	13
			Бисерть ХТ
Çĕнĕ Ляля районĕ	Çĕнĕ Ляля хули	65229	Çĕнĕ Ляля ХТ	Çурçĕр		1	0	6
Хулаçум районĕ	Анат Тагил хули[3]	65232	Ту Урал ХТ	Ту Савучĕ		0	1	21
Пышма районĕ	Пышма хеп	65233	Пышма ХТ	Тухăç		0	1	13
Режевский районĕ	Реж хули	65236	Режевской ХТ	Тухăç		1	0	9
Серов районĕ	Серов хули[3]	65238	Сосьва ХТ	Çурçĕр		0	1	10
Туринская Слобода районĕ	Туринская Слобода ялĕ	65239	Туринская Слобода МР[7]	Тухăç		0	0	13
Сухой Лог районĕ	Сухой Лог хули	65240	Сухой Лог ХТ	Кăнтăр		1	0	8
Сысерть районĕ	Сысерть хули	65241	Сысерть ХТ	Кăнтăр		2	0	7
			Арамиль ХТ
Таборы районĕ	Таборы ялĕ	65245	Таборы МР[8]	Тухăç		0	0	8
Тавда районĕ	Тавда хули	65248	Тавда ХТ	Тухăç		1	0	10
Талица районĕ	Талица хули	65249	Талица ХТ	Тухăç		1	0	18
Тугулым районĕ	Тугулым хеп	65250	Тугулым ХТ	Тухăç		0	1	10
Туринск районĕ	Туринск хули	65254	Туринск ХТ	Тухăç		1	0	15
Шаля районĕ	Шаля хеп	65257	Шаля ХТ	Анăç		0	2	9
			Староуткинск ХТ
Алапаевск хули	Алапаевск хули	65403	Алапаевск хули МЙ	Тухăç		1	0	0
Асбест хули	Асбест хули	65409	Асбест ХТ	Кăнтăр		1	2	2
			Малышева ХТ
			Рефтинский ХТ
Берёзовский хули	Берёзовский хули	65412	Берёзовский ХТ	Кăнтăр		1	0	0
Çӳлти Пышма хули	Çӳлти Пышма хули	65420	Çӳлти Пышма ХТ	Анăç		2	0	3
			Среднеуральск ХТ
Екатеринбург хули	Екатеринбург хули	65401	Екатеринбург хули МЙ	-	7	1	0	5
Заречный хули	Заречный хули	65426	Заречный ХТ	Кăнтăр		1	0	1
Ивдель хули	Ивдель хули	65428	Ивдель ХТ	Çурçĕр		1	1	5
			Пелым ХТ
Ирбит хули	Ирбит хули	65432	Ирбит хули МЙ	Тухăç		1	0	0
Каменск-Уральский хули	Каменск-Уральский хули	65436	Каменск-Уральский ХТ	Кăнтăр	2	1	0	2
Камышлов хули	Камышлов хули	65440	Камышлов ХТ	Тухăç		1	0	0
Карпинск хули	Карпинск хули	65445	Карпинск ХТ	Çурçĕр		2	0	2
			Волчанск ХТ
Качканар хули	Качканар хули	65448	Качканар ХТ	Çурçĕр		1	0	0
Кировград худи	Кировград хули	65453	Кировград ХТ	Ту Савучĕ		2	0	1
			Верхний Тагил ХТ
Краснотурьинск хули	Краснотурьинск хули	65456	Краснотурьинск ХТ	Çурçĕр		1	0	1
Красноуральск хула	Красноуральск хули	65460	Красноуральск ХТ	Çурçĕр		1	0	2
Красноуфимск хули	Красноуфимск хули	65468	Красноуфимск ХТ	Анăç		1	0	1
Кушва хули	Кушва хули	65470	Кушва ХТ	Ту Савучĕ		2	0	3
			Çӳлти Тура ХТ
Нижний Тагил хули	Анат Тагил хули	65476	Анат Тагил хули ХТ	Ту Савучĕ	3	1	0	0
Анат Салда хули	хула Нижняя Салда	65477	Анат Салда ХТ	Ту Савучĕ		1	0	2
Анат Тура хули	Анат Тура хули	65478	Анат Тура ХТ	Çурçĕр		1	0	3
Первоуральск хули	Первоуральск хули	65480	Первоуральск ХТ	Анăç		1	0	3
Полевской хули	Полевской хули	65482	Полевской ХТ	Анăç		1	0	5
Ревда хули	Ревда хули	65484	Ревда ХТ	Анăç		2	0	2
			Дегтярск ХТ
Североуральск хули	Североуральск хули	65490	Североуральск ХТ	Çурçĕр		1	0	1
Серов хули	Серов хули	65492	Серов ХТ	Çурçĕр		1	0	1
Лесной хули ХАТЙ	Лесной хули	65542	Лесной хули ХТ	Çурçĕр		1	0	0
Новоуральск хули ХАТЙ	Новоуральск хули	65540	Новоуральск ХТ	Ту Савучĕ		1	0	1
Свободный паççулки ХАТЙ	Свободный хеп	65572	Свободный ХАТЙ ХТ	Ту Савучĕ		0	1	0
Уральский паççулка ХАТЙ	Уральский хеп	65570	Уральский ХАТЙ ХТ	Кăнтăр		0	1	0
Пĕтĕмпе					12	47	26	431

Литература

• +Звагельская В. Е.
  −{{{2}}} Неоклассицизм в памятниках архитектуры Свердловской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: НИИМК, 2011. — 160 с. — (Стили в архитектуре Свердловской области). — ISBN 978-5-903527-14-4.
• +Звагельская В. Е.
  −{{{2}}} Эклектика в памятниках архитектуры Свердловской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: НИИМК, 2007. — 160 с. — (Стили в архитектуре Свердловской области). — ISBN 978-5-903527-07-6.
• Из истории Свердловской области: сборник документов и материалов. 1917–1975 гг.. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Средне-Уральское книжное издательство, 1982.
• История Урала с древнейших времён до 1861 года (рус.) / под ред. А. А. Преображенского — М.: Наука, 1989. — 608 с. — 4100 экз. — ISBN 5-02-009432-3
• +Каптиков А. Ю.
  −{{{2}}} Архитектура Урала (XVII — первая половина XIX в.). — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Банк культурной информации, 1997. — 39 с. — (Очерки истории Урала; Вып. 5). — ISBN 5-7851-0023-1.
• +Каптиков А. Ю.
  −{{{2}}} Барокко в памятниках архитектуры Свердловской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: НИИМК, 2011. — 160 с. — (Стили в архитектуре Свердловской области). — ISBN 978-5-903527-12-0.
• +Корякова Л. Н.
  −{{{2}}} Культурно-исторические общности Урала и Западной Сибири (Тоболо-Иртышская провинция в начале железного века). — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Издательство УрО РАН, 1991. — 51 с.
• +Мурзина И. Я., Мурзин А. Э.
  −{{{2}}} Очерки истории культуры Урала. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Форум-книга, 2008. — 412 с. — ISBN 978-5-7186-0186-0.
• Политическая история Урала и Уральского федерального округа, 1985—2007 гг.: сборник статей, материалов и документов / авт.-сост. А. Д. Кириллов. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Уральский рабочий, 2008. — 542 с. — ISBN 978-5-85383-358-6.
• Шаблон:ПР-СО
• +Раскин А. М.
  −{{{2}}} Классицизм в памятниках архитектуры Свердловской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: НИИМК, 2007. — 160 с. — (Стили в архитектуре Свердловской области). — ISBN 978-5-903527-05-2.
• Свердловская область за 50 лет: (Цифры и факты) / Редкол.: В. Г. Чуфаров (пред.) и др.. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Средне-Уральское книжное издательство, 1984. — 255 с.
• Свердловская область: иллюстрированная краеведческая энциклопедия от А до Я / Н. Рундквист, О. Задорина. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Квист, 2009. — 453 с. — ISBN 978-5-85383-392-0.
• Карасюк Д. Ю. Свердловская рок-энциклопедия (рус.): «Ритм, который мы…» — Екатеринбург, М.: Кабинетный учёный, 2016. — 280 с. — ISBN 978-5-7525-3094-4
• Шаблон:Памятники СО
• Шаблон:Памятники СО
• Шаблон:Конструктивизм СО
• +Сперанский А. В.
  −{{{2}}} На войне как на войне…: Свердловская область в 1941—1945 гг.. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Сократ, 2015. — 406 с. — ISBN 978-5-906350-38-1.
• Стариков А. А., Симиненко В. И., Поздникин В. М. Знаменитые памятники архитектуры Свердловской области (рус.) / под ред. А. А. Стариков — Екатеринбург: ИД «Сократ», 2007. — 164 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-88664-273-5
• +Татаркин А. И., Романова О. А., Акбердина В. В.
  −{{{2}}} Промышленность индустриального региона: потенциал, приоритеты и динамика экономико-технологического развития. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Институт экономики УрО РАН, 2014. — 630 с. — ISBN 978-5-94646-470-3.
• +Хохуткин И. М. и др.
  −{{{2}}} Моллюски Свердловской области. Атлас-справочник. — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2000.