Чикĕ (математика)

Чикĕ — математикăлла анализра тĕпре тăракан ăнлавсенчен пĕри. Хисепсен умлăн-хыçлăнлăхĕн чикки тата функци чикки пур.

Ку терминӑн урӑх пӗлтерӗшсем пур, Чикĕ пӑхӑр.

"Чикĕ" тенипе, XVII ĕмĕрте, интуици, туйăм-сисĕм шайĕнче, математикăлла анализа никĕсленĕ чухне Ньютон тата, çавăн пекех, XVIII ĕмĕрти математиксем (Эйлер, Лагранж) усă курнă. Хисепсен умлăн-хыçлăнлăхĕн чиккин çирĕп палăртавĕсене Больцано (1816-мĕш çул) тата Коши (1821-мĕш çул) кăларса тăратнă.

Хисепсен умлăн-хыçлăнлăхĕн чикки

Тĕп статья: Хисепсен умлăн-хыçлăнлăхĕн чикки

Хисепсен умлăн-хыçлăнлăхĕн чиккине ак çапла паллă тăваççĕ: ${\displaystyle \lim _{n\to +\infty }x_{n}}$. Кунта ${\displaystyle n}$ ăçталла туртăннине кăтартмасан та юрать, мĕншĕн тесен ${\displaystyle n}$ ${\displaystyle \in \mathbb {N} }$ (натураллă хисеп), вăл вара ${\displaystyle +\infty }$ ("плюс" вĕçсĕрлĕх) патнелле çеç туртăнма пултарать.

Функци чикки

Аргуменчĕ "плюс" вĕçсĕрлĕх патнелле туртăннă чух чикки ${\displaystyle L}$ пулакан функцин графикĕ

Тĕп статья: Функци чикки

Енчен те f чăн пĕлтерĕшсемлĕ функци-тĕк, c вара чăн хисеп пулсан, функци чиккине çапла çырса хума пулать

${\displaystyle \lim _{x\to c}f(x)=L}$