Карликла планета

Карлик планета, Тĕнче астрономи пĕрлĕхĕпе килĕшӳллĕ — тӳпери кĕлетке, вăл:

• Хĕвел тавра орбитипе çаврăнать;
• пысăк массăллă, гравитаци вăйĕпе гидростатика тан йывăрлăхĕнче тата çавракарах хормăллă;
• хăйĕн орбитинче пĕччен куçаймасть (уçлăха урăх объектсенчен тасатаймасть);
• планетăн спутникĕ пулаймасть.

Карлик планетăсен йышĕ

МАС официаллă карлик планета классификацине кĕнĕ виçĕ кĕлеткене тӳрех асăннă — Церера, Эрида тата Плутон. Каярах карлик планета йышне тепĕр икĕ объект хушăннă. «Карлик планета» термина «кĕçĕн планета» (астероид) палăртуран уйăрмалла.

Карлик планетăсем

Ят	Церера	Плутон	Хаумеа	Макемаке	Эрида
MPC номерĕ	1	134340	136108	136472	136199
Хĕвел системин районĕ	Астероидсен тăрăхĕ	Койпер тăрăхĕ	Койпер тăрăхĕ	Койпер тăрăхĕ	Сапаланчăк диск
Диаметр (км)	975×909	2306±20	1960×1518×996		2400±100
Йывăрăшĕ, кг Çĕрпе танлаштарса	9,5·1020 0,00016	1,305·1022 0,0022	4,2·1021 0,0007		~1,67·1022[1] 0,0028
Вăтам экватор радиусĕ* км	0,0738 471	0,180 1148,07	~1500		0,19 ~1300
Калăпăш*	0,0032	0,053	0,013	0,013	0,068
Тачăлăхĕ (т/м³)	2,08	2,0			2,1
Экваторти ирĕк ӳкĕнӳ хăвăртланăвĕ (м/çек²)	0,27	0,60			~0,68
Пĕрремĕш космос хăвăртлăхĕ (км/çек)	0,51	1,2
Çаврăм тапхăрĕ (талăк) (в сидери талăкĕ)	0,3781	−6,38718 (ретроградлă)
Орбита радиусĕ* (а. е.) пысăк çурма тĕнĕл* км	2,5—2,9 2,766 413 715 000	29,66—49,30 39,48168677 5 906 376 200			37,77—97,56 67,6681 10 210 000 000
Çаврăм тапхăрĕ* (лет)	4,599	248,09			557
Вăтам орбита хăвăртлăхĕ (км/çек)	17,882	4,666			3,437
Эксцентриситет орбитăсем	0,080	0,24880766			0,44177
Орбита тайлăкĕ	10,587°	17,14175°			44,187°
Экватор тӳремĕ орбита тӳремне тайăлăвĕ	4°	119,61°
Çийĕнчи вăтам температура (К)	167	40			30
Паллă спутниксен йышĕ	0	3	2	0	1
Уçнă вăхăчĕ	кăрлач, 1 1801	нарăс, 18 1930	пуш, 7 2003	пуш, 31 2005	юпа, 21 2003

* Пĕлтерĕшсем, Çĕрпе танлаштарса.

Плутона планета йышĕнчен карлик статусне куçарнă.

Карлик планетăсен калăпăшĕпе йывăрăшĕ

Урăх кандидатсем

карлик планета статусне кĕрес текен претендентсем

Ячĕ	Категори	Диаметр	Йывăрăш
Орк	Плутино	840—1880 км	6,2—7,0·1020 кг
Седна	сапаланнă диск объекчĕ	1180—1800 км	1,7—6,1·1021 кг
Квавар	Кьюбивано	989—1346? км	1,0—2,6·1021 кг
2002 TC302	сапаланнă диск объекчĕ	~1200 км	паллă мар
Варуна	Кьюбивано	~936 км	~5,9·1020 кг
2002 UX25	Кьюбивано	~910 км	~7,9·1020 кг
2002 TX300	Кьюбивано	<900 км	паллă мар
Иксион	Кьюбивано	<822 км	неизвестна

Çавăн пекех пăхăр

• Гигант планетăсем
• Çĕр ушкăнĕн планетисем
• Мезопланета
• Хĕвел системин пĕчĕк кĕлеткисем
• Транснептун объекчĕ