Нётер теореми

Нётер теореми, — Эмми Нётер 1918-мĕш çулта ĕнентернĕ теорема. Ăна чăн малтан Гёттинген шкулĕн ăславçисем (Д. Гильберт, Ф. Клейн тата Эмми Нётер хăй) палăртнă. Эмми Нётер — питĕ паллă хĕрарăм-математик.

Эмми Нётер хăйĕн теоремине ĕнентерсе çырнă статьян пуçламăшĕ. Статьяна нимĕçле çырнă

Нётер теореми ак çакна кăтартса парать: Çутçанталăкра пур кашни сыхланав саккунне физикăлла системăн пĕр-пĕр татти-сыпписĕр симметрийĕ пырса тивет. Е тепĕр май: физикăлла системăн татти-сыпписĕр кашни симметрине çутçанталăкра пур пĕр-пĕр сыхланав саккунĕ пырса тивет.

• Вăхăт пĕртикĕслĕхĕ энерги сыхланнин саккунĕпе çыхăннă,
• Уçлăх пĕртикĕслĕхĕ импульс сыхланнин саккунĕпе çыхăннă,
• Уçлăх изотропийĕ импульс саманчĕ сыхланнин саккунĕпе çыхăннă,
• Калибровкăлла симметри электро каплам сыхланнин саккунĕпе çыхăннă.

Тата ытти те.

Калас пулать, масса сыхланнин саккунĕ энерги сыхланнин саккунĕн уйрам палăрăмĕ çеç пулать^[1]. Мĕншĕн тесен энергипе масса эквивалентлă:

${\displaystyle \ E=mc^{2}}$,

кунта ${\displaystyle E}$ — объектăн энергийĕ, ${\displaystyle m}$ — унăн масси, ${\displaystyle c}$ — çутăн вакуумри хăвăртлăхĕ, вăл 299 792 458 м/с .

Вуламалли

• Арнольд В. И. Математические методы классической механики, изд. 5-ое, — М.: Едиториал УРСС, 2003, ISBN 5-354-00341-5
• Ибрагимов Н. Х. Группы преобразований в математической физике. — М.: Наука, 280 с., 1983 г.