Alaska

49fed talaith yr Unol Daleithiau (UDA) yw Alaska neu yn Gymraeg Alasga.^[1] Fe'i derbyniwyd i'r undeb ar 3 Ionawr 1959. Yn 2000 roedd poblogaeth y dalaith yn 626,932.

Alaska

Arwyddair	North to the Future
Math	allglofan, taleithiau'r Unol Daleithiau
En-us-Alaska.ogg
Prifddinas	Juneau
Poblogaeth	733,391
Sefydlwyd	3 Ionawr 1959 (An Act to provide for the admission of the State of Alaska into the Union)
Anthem	Alaska's Flag
Pennaeth llywodraeth	Mike J. Dunleavy
Cylchfa amser	UTC−09:00, UTC+14:00, Hawaii–Aleutian Time Zone, America/Anchorage
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg, Tlingit, ik, Yupik, Alutiiq, Aleut, Dena'ina, Deg Xinag, Holikachuk, Koyukon, Upper Kuskokwim, Gwich’in, Tanana, Tanacross, Hän, Ahtna, Eyak, Haideg, Tsimshian, Tsetsaut
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	continental United States
Sir	Unol Daleithiau America
Gwlad	Unol Daleithiau
Arwynebedd	1,717,856 km²
Uwch y môr	580 metr
Gerllaw	Y Cefnfor Tawel, Cefnfor yr Arctig
Yn ffinio gyda	Yukon, British Columbia, Ocrwg Ymreolaethol Chukotka
Cyfesurynnau	64°N 150°W
US-AK
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	government of Alaska
Corff deddfwriaethol	Alaska Legislature
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Governor of Alaska
Pennaeth y Llywodraeth	Mike J. Dunleavy
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Daeth pobl i Alaska gyntaf dros Pont Tir Bering. Yn raddol cyfaneddwyd hi gan lwythau Esgimo fel yr Inupiaq, yr Inuit a'r Yupik, a brodorion Americanaidd fel yr Aleut. Mae'r cofnod ysgrifenedig cyntaf yn awgrymu i'r Ewropeaid cyntaf gyrraedd Alaska trwy Rwsia.

Lleoliad Alaska yn yr Unol Daleithiau

Daeareg

Mae toreth o ynysoedd a 54,720 km (34,000 milltir) o draethau yn Alaska, gan gynnwys Ynysoedd Aleutia. Ceir ar yr ynysoedd hyn lawer o losgfynyddoedd megis Mount Shishaldin ar Ynys Unimak, sy'n codi 3,048 o fetrau (10,000 o droedfeddi) uwchlaw'r môr ac a welir yn mygu'n achlysurol. Credir mai dyma'r côn mwyaf perffaith yn y byd o ran siâp, hyd yn oed yn berffeithiach na Mount Fuji yn Japan. Mae'r mwclis o losgfynyddoedd yn llifo i'r tir mawr lle gwelir Mount Spurr i'r gorllewin o Anchorage. Cred y daearegwyr fod rhanbarth eitha eang o dir sy'n cynyddu'n ddyddiol o ran maint, gelwir yr ardal yma'n Wrangellia ac mae'n cwmpasu sawl talaith arall a rhan o Ganada.

Ceir un o'r llanw mwya'n y byd ym Mraich Turnagain i'r de o Anchorage - gall y gwahaniaeth uchder rhwng y llanw a'r trai yn y rhan hon o'r byd fod cymaint â 10.7 m (35 troedfedd).

Mae gan y wlad dros dair miliwn o lynnoedd. Ceir rhew parhaol (neu permaffrost) yn gorchuddio 487,747 km2 (188,320 milltir) o dir yn y gogledd a'r de-orllewin. Mae rhewlifoedd yno hefyd: dros 41,440 km2 (16,000 milltir sgwâr) o'r tir. Un o'r rhewlifoedd mwyaf yw Rhewlif Bering ger Yukon, sydd ar ei ben ei hun yn gorchuddio dros 5,827 km2 (2,250 millt sg) o dir. Ceir tua 100,000 rhewlif i gyd: hanner cyfanswm y byd!

Dinasoedd Alaska

1	Anchorage	291,826
2	Juneau	31,275
3	Fairbanks	31,535
4	Sitka	8,986
5	Ketchikan	8,050
6	Nome	3,598
7	Ruby	169
8	Wales	145