Amper

Uned sylfaenol y System Ryngwladol o Unedau yw'r amper (symbol: A), a ddefnyddir i fesur cryfder cerrynt trydanol.^[1]

Amper

Enghraifft o:	unedau sylfaenol SI, uned sy'n deillio o UCUM, unit of electric current
Rhan o	system o unedau MKSA
Dynodwyr
Freebase	/M/0jn_
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Defnyddir "galfanomedr" i fesur cerrynt trydanol, gyda nodwydd magnetig yn cael ei symud gan y cerrynt, ac felly'n rhoi darlleniad o'r ampers.

Tardd yr enw o enw tad electrodeinameg, sef André-Marie Ampère (1775–1836), mathemategydd a ffisegydd Ffrengig. Yn ymarferol, caiff yr enw'i dalfyru'n amp (lluosog Cymraeg: amps).

Diffiniad

Yn ymarferol, gellir diffinio amper fel mesur o hyn-a-hyn o wefr trydanol yn pasio heibio i ryw bwynt neu'i gilydd am rhyw gyfnod (neu uned) o amser h.y. mae tua 6.241 × 10¹⁸ o electronau'n pasio heibio rhyw bwynt penodol yn gyfystyr ag amp.^[2]

Mae Deddf grym Ampere (Saesneg: Ampère's force law) yn hawlio fod grym atynol yn bodoli rhwng dwy weiren cyfochrog sy'n dargludo cerrynt trydanol. Cynhwysir y grym atynol hwn yn y diffiniad swyddogol o'r amper; sef "cerrynt cyson sy'n cynhyrchu grym atynol o 2 × 10^–7 newton (uned) y fetr, o ran hyd, a hynny rhwng dau dargludydd syth, cyfochrog... wedi'u gosod un fetr oddi wrth ei gilydd mewn faciwm.^[3]

Yn nhermau mathemateg, gellir diffinio Deddf Grymiant Ampere fel:

${\displaystyle 2\times 10^{-7}\ {\rm {\tfrac {N}{m}}}=k_{A}{\frac {1{\rm {A}}\cdot 1{\rm {A}}}{1{\rm {m}}}}}$

felly:

${\displaystyle 1\ {\rm {A}}={\sqrt {\frac {2\times 10^{-7}{\rm {\ N}}}{k_{A}}}}}$

Diffinnir uned SI gwefr (sef y coulomb) fel, "hyn-a-hyn o drydan sy'n llifo mewn un eiliad gan gerrynt o un ampere."^[4] Ar y llaw arall, mae cerrynt o un ampere yn wefr o un coloumb sy'n pasio rhyw bwynt neu'i gilydd am gyfnod o un eiliad:

${\displaystyle {\rm {1\ A=1{\tfrac {C}{s}}}}}$

I gyffredinoli, mae gwefr Q wedi ei ddiffinio gan gerrynt cyson I sy'n llifo dros gyfnod o amser t fel Q = It.