Cadfan ap Iago

Roedd Cadfan ap Iago (c. 580–625) (Lladin: Catamanus) yn frenin Gwynedd o tua 615 hyd ei farwolaeth yn 625.

Cadfan ap Iago
Ganwyd	580
Bu farw	c. 625, c. 617
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	brenin neu frenhines
Swydd	Teyrnas Gwynedd
Tad	Iago ap Beli
Plant	Cadwallon ap Cadfan

Hanes

Roedd Cadfan yn fab i Iago ap Beli, ac mae'n debygol iddo ddod yn frenin Gwynedd ar farwolaeth ei dad tua 615, yn fuan ar ôl Brwydr Caer pan orchfygwyd byddin Powys a Gwynedd gan y brenin Aethelfrith o deyrnas Northumbria.

Ystyrid Cadfan yn frenin doeth a chyfiawn, yn nodedig am ei allu i gynnal cyfraith a heddwch mewn cyfnod cythryblus. Mae ei garreg fedd i'w gweld yn eglwys Llangadwaladr ar Ynys Môn, nepell o safle'r llys brenhinol yn Aberffraw. Mae'r arysgrif ar y garreg yn cyfeirio ato fel "Catamanus rex sapientisimus opinatisimus omnium regum" (="Y Brenin Cadfan, y doethaf a'r enwocaf o'r holl frenhinoedd"). Dilynwyd ef gan ei fab Cadwallon.

Carreg fedd Cadfan yn Eglwys Llangadwaladr

Delwedd o'r feddargraff

Ffynonellau

Cyfeirir at Cadfan yn Brut y Tywysogion wrth enwi ei wyr, 'Cadwalader Fendigaid, mab Cadwallon, mab Cadfan, brenin y Brythoniaid'.^[1]