Grangetown

Ardal a chymuned yng Nghaerdydd yw Grangetown.^[1] Mae'n un o faestrefi mwyaf Caerdydd, ac mae'n ffinio ag ardaloedd Glan'rafon, Treganna a Thre-Biwt. Mae Afon Taf yn nadreddu drwy'r ardal. Fe'i datblygwyd gan deulu Winsdor-Clive, yn bennaf. Gyferbyn ag ardal Bae Caerdydd, mae Grangetown wedi ennill o'r datblygiadau a welwyd yno'n ddiweddar, gan gynnwys adeiladau newydd a gwasanaethau megis cysylltiadau trafnidiaeth gwell.

Grangetown

Math	cymuned, maestref
Poblogaeth	20,818, 14,367, 19,385
Daearyddiaeth
Sir	Dinas a Sir Caerdydd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.4675°N 3.1853°W
Cod SYG	W04000847
AS/au y DU	Stephen Doughty (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Systemau newydd i reoli glaw yn Grangetown, Caerdydd sydd yn glanhau dŵr glaw ac yn ei anfon yn syth i Afon Taf yn hytrach na'i bwmpio dros 8 milltir drwy Fro Morgannwg i’r môr.

Gweithfeydd Nwy, Grangetown

Roedd gan Grangetown boblogaeth o 18,362 mewn 8,261 aelwyd adeg cyfrifiad 2011^[2]. Mae'n ardal amrywiol ac amlddiwylliannol, gyda phoblogaeth sylweddol o bobl o dras Somaliaidd, Asiaidd, a thras cymysg. Mae'n gartref i deml Hindŵ mwyaf Caerdydd,^[3] ac amryw o fosgiau gan gynnwys mosg newydd Abu Bakkar.

Enwau Cymraeg

Grangetown yw'r enw safonol yn y Gymraeg.^[1] Mae'r enw'n cyfeirio at ystad neu grange a oedd yn eiddo gynt i Abaty Margam. Mae hen ffermdy y Grange, sydd â'i wreiddiau yn yr Oesoedd Canol, yn dal i'w weld ar gornel Clive Street a Stockland Street. Daeth yr enw Grangetown i fodolaeth yn 19g pan godwyd maestref newydd ar y tir o amlgylch y ffermdy.^[4]

Yn Gymraeg, gwelir weithiau yr amrywiadau Y Grange (sy'n dyddio'n ôl i'r 19g^[5]) ac Y Grenj^[6] – mae'r ddau'n cyfateb i'r Saesneg The Grange. Mae Owen John Thomas wedi arfer y ffurf Y Grange Mawr, sydd o bosibl yn dangos dylanwad ffurfiau Saesneg hynafol megis Mor Grange a Grange Moor.^[7]

Mae'r enwau Trelluest^[8], Trefaenor^[9] a Trefynach^[10] yn fathiadau diweddar heb seiliau hanesyddol. Yr hanesydd John Davies a fathodd Trelluest ar sail enwau yng Ngheredigion a gynhwysai'r elfen lluest yn yr ystyr 'cartref dros dro'.^[11] Ond fel y dywed Elwyn Davies, ‘Lluest is not known as a name for a township or other administrative area, or for a grange of a monastery. Nor has it been traced as a place-name to such early dates [hynny yw, yr Oesoedd Canol].'^[12]

Grangetown yw'r ffurf a ddefnyddir gan Wyddoniadur Cymru (t. 118) ond mae hefyd yn cydnabod bolodaeth y ffurf Trelluest.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^{[13][14][15][16]}

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Grangetown (pob oed) (19,385)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Grangetown) (1,867)			10.2%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Grangetown) (11520)			59.4%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Grangetown) (2,441)			29.5%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Gweler hefyd

• Adeiladau rhestredig yn Grangetown, Caerdydd